Śląska Teka Edukacyjna

Tereny wcielone do Trzeciej Rzeszy. Prowincja Górnośląska

Na mocy dekretu Adolfa Hitlera podpisanego 8 października 1939 roku zachodnie tereny okupowane przez III Rzeszę Niemiecką po kampanii wrześniowej wcielono do Niemiec. Zajmowały one prawie połowę okupacji niemieckiej, m.in. były to w całości lub częściowo przedwojenne województwa: pomorskie, poznańskie, łódzkie, warszawskie, śląskie, krakowskie i kieleckie.

Na Górnym Śląsku do istniejącej pruskiej prowincji śląskiej przyłączono nowoutworzoną rejencję katowicką (Regierungsbezirk Kattowitz) oraz powiększono o nowe powiaty rejencję opolską (Regierungsbezirk Oppeln). W nowych jednostkach administracyjnych znalazły się, oprócz powiatów z byłego województwa śląskiego, anektowane w 1938 roku przez Polskę kosztem Czechosłowacji powiaty frysztacki i czeskocieszyński, a także powiaty z województw kieleckiego i krakowskiego (powiaty: Zawiercie, Będzin, Sosnowiec, Olkusz, Chrzanów, Żywiec, Biała Krakowska). W dwa lata później z rejencji katowickiej i opolskiej utworzono odrębną prowincję górnośląską z siedzibą jej władz w Katowicach.

Całkowita odpowiedzialność za administrację i partię nazistowską na terenie prowincji należała w okresie wojny do gauleiterów (szefów partii w okręgach NSDAP), pełniących jednocześnie funkcje nadprezydenta (szef administracji cywilnej). Dla Śląska najpierw był nim rezydujący we Wrocławiu Josef Wagner. W 1940 roku popadł on jednak po konflikcie z Martinem Bormannem i Heinrichem Himmlerem w niełaskę u Adolfa Hitlera i został pozbawiony stanowisk partyjnych. Wagner utrzymywał kontakty z przedstawicielami konserwatywnej grupy niemieckiego ruchu oporu, aczkolwiek nie ma żadnych dowodów na jego współuczestnictwo w opracowywaniu planów zamachu na Hitlera. Odsunięty od wszystkich urzędów i stale inwigilowany przez gestapo został aresztowany po zamachu na Hitlera 20 lipca 1944 roku i zginął w bliżej niewyjaśnionych okolicznościach w Berlinie w 1945 roku, albo zamordowany przez SS w więzieniu w Plötzensee, albo przypadkowo zastrzelony przez żołnierza radzieckiego na gruzach Berlina. Po odwołaniu Wagnera jego miejsce w 1941 roku, już jako gauleiter prowincji górnośląskiej, zajął pochodzący z Westfalii jak jego poprzednik Fritz Bracht, który pełnił to stanowisko już do końca wojny. To on przede wszystkim jest odpowiedzialny za zbrodniczą politykę niemiecką na Górnym Śląsku.

W rejencja katowicka należąca do prowincji górnośląskiej zajmowała obszar 8924 km2.. Według stanu z 1939 roku liczyła ok. 2,9 mln. mieszkańców W czasie wojny powiaty wcielone na wschodzie, poza historycznym Górnym Śląskiem, dzieliła tzw. granica policyjna (przebiegała mniej więcej wzdłuż dawnej granicy niemiecko-austriacko-rosyjskiej sprzed 1914 roku). Do jej przekroczenia potrzebna była specjalna zielona przepustka. 15 czerwca 1941 roku wprowadzono także szaro-zielone dowody uprawniające do przekraczania tej granicy. Granica celna pomiędzy Zagłębiem Dąbrowskim a Generalnym Gubernatorstwem wprowadzona została 20 listopada 1939 roku (można było ją przekroczyć po okazaniu brązowej przepustki granicznej). Granice te coraz bardziej oddzielały Generalne Gubernatorstwo, gdzie mimo okupacji nadal dominowała ludność polska, od Górnego Śląska, który Niemcy starali się upodabniać do Rzeszy Niemieckiej (w miejscach publicznych wolno było posługiwać się tylko językiem niemieckim, napisy i wystawy sklepowe były wyłącznie w języku niemieckim, nie istniała prasa polskojęzyczna, w szkołach nauczano wyłącznie po niemiecku itp.).

Autor: prof. dr hab. Ryszard Kaczmarek

Śląska Teka Edukacyjna

creative

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska (CC BY-NC-ND 3.0 PL)
Więcej informacji tutaj.

Śląska Teka Edukacyjna traktowana jest jako kompletny zbiór, przedziały czasowe (1939-1945; 1946-1969; 1970-1990) są zamkniętymi utworami i każde dodatkowe użycie poszczególnych elementów strony (np. zdjęć) wymaga odrębnej pisemnej zgody.

Znajdz-nas-na-facebooku