Nie tylko „Solidarność”. Organizacje opozycyjne w latach 1980-1981

Od początku strajków w sierpniu 1980 roku robotników wspierali przedstawiciele opozycyjnych organizacji powstałych w latach 70. Doświadczenie i wiedza opozycjonistów z lat 70. pomogła w tworzeniu się NSZZ „Solidarność”. W jego cieniu działały niezależne organizacje, a także tworzyły się nowe. Często ich członkowie byli bardziej bezkompromisowi i radykalni, narażając się na represje aparatu bezpieczeństwa PRL.

Konfederacja Polski Niepodległej, powstała w 1979 roku z inicjatywy Leszka Moczulskiego, stanowiła opozycyjną partię polityczną o charakterze niepodległościowym. W związku z tym była silnie represjonowana przez Służbę Bezpieczeństwa. W karnawale „Solidarności” KPN w województwie katowickim był szczególnie aktywny. Czołową postacią była tu nauczycielka j. polskiego – Teresa Baranowska.

W punkcie 4 porozumienia podpisanego 31 sierpnia 1980 r. w Gdańsku żądano zniesienia represji za przekonania. Nie powstrzymało to władzy komunistycznej przed aresztowaniem we wrześniu 1980 r. Leszka Moczulskiego, lidera Konfederacji Polski Niepodległej. Do stycznia następnego roku zatrzymano sześciu kolejnych działaczy KPN.

10 grudnia przy Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” powołano Komitet Obrony Więzionych za Przekonania (KOWzP). Zaczęły tworzyć się szczególnie aktywne regionalne komitety. Działacze propagowali ideę obrony więźniów politycznych w PRL. Tworzono i kolportowano ulotki, plakaty, gazetki, zbierano podpisy pod petycjami. Organizowano także marsze oraz głodówki. W Katowicach marsz w obronie więzionych za przekonania odbył się 25 maja 1981 r. z inicjatywy międzyuczelnianego KOWzP. Od 1 czerwca 1981 r. trwał najdłuższy, prawie trzytygodniowy protest głodowy w Przedsiębiorstwie Budowlano-Hutniczym w Katowicach, a w dniu następnym ogłoszono jego rozpoczęcie w Tarnowskich Górach.

Środowisko Komitetu Obrony Robotników (Od 1977 r. KSS „KOR”) powstałe po strajkach w Radomiu i Ursusie w 1976 roku było aktywnym doradcą strajkujących na Wybrzeżu w sierpniu 1980 r. Działacze KSS „KOR” pomagali także w tworzeniu „Solidarności”, głównie w regionach Mazowieckim, Gdańskim, Dolnośląskim i Małopolskim. Do najaktywniejszych zaliczali się m.in. Adam Michnik, Jacek Kuroń, czy Antoni Macierewicz. W wyniku zaangażowania członków KSS „KOR” w tworzenie „Solidarności” Komitet przestawał funkcjonować. Jego oficjalne rozwiązanie nastąpiło na I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ „Solidarność” we wrześniu 1981 r.

Karnawał „Solidarności” to także rozwój organizacji studenckich na czele z Niezależnym Zrzeszeniem Studentów (NZS). W regionie najważniejszymi ośrodkami NZS były Uniwersytet Śląski, Śląska Akademia Medyczna, Politechnika Śląska oraz Akademia Ekonomiczna. Studenci aktywnie wspierali inicjatywy „Solidarności”, Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania i innych.

16 miesięcy legalnej działalności „Solidarności” zaowocowało tworzeniem się szeregu oddolnych inicjatyw wolnościowych. Po wprowadzeniu stanu wojennego przywódców niezależnych organizacji internowano wspólnie z działaczami „Solidarności”.

Autor: Karol Chwastek, Śląskie Centrum Wolności i Solidarności