Radio „Solidarność”

Emisje konspiracyjnego radia „Solidarność” w latach 80. były fenomenem polskiej opozycji. Niezależna radiofonia w żadnym innym kraju bloku wschodniego nie funkcjonowała tak długo i na tak dużą skalę.

Twórcami radia „Solidarność” byli działacze z Warszawy. Pierwszą emisję, nadaną w drugi dzień Świąt Wielkanocnych, 12 kwietnia 1982 roku wieczorem przygotowali Zbigniew i Zofia Romaszewscy, Janusz Klekowski i Marek Rasiński. Audycja, nadana z dachu budynku przy ul. Grójeckiej 19 w Warszawie, okazała się olbrzymim sukcesem.

Radio „Solidarność” emitowano także w innych miastach w Polsce, m.in. we Wrocławiu, Gdańsku, Krakowie, Szczecinie, Bydgoszczy i Toruniu. Na Śląsku audycje powstały w Katowicach, Siemianowicach Śląskich, Gliwicach, Zabrzu, Chorzowie, Sosnowcu, Piekarach Śląskich oraz Bielsku-Białej.

Dzięki inicjatywie Ryszarda Kuszłeyki od 29 kwietnia 1984 roku przez ponad 3 lata emitowano audycje na terenie województwa katowickiego, m.in. w Zabrzu, Chorzowie, czy Sosnowcu. Działacze nagrywali audycje jako przedstawiciele Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” Górnego Śląska. Pośrednictwem w dostarczaniu nadajników z Warszawy zajmował się Jerzy Buzek. Motywem przewodnim każdej z audycji była pieśń „Solidarni, nasz jest ten dzień”. Nagrali ją osadzeni w obozie dla internowanych w Łupkowie.

Inna grupa opozycyjna, pod nazwą II Garnitur Delegatury Gliwickiej, nadała 30 sierpnia 1982 roku audycję w Gliwicach. Do grupy należeli m.in. Tadeusz Bełz, Tadeusz Drzagowski, Kazimierz Michalczyk i Roman Sadowski. Program dotyczył manifestacji zorganizowanej w drugą rocznicę podpisania porozumień sierpniowych.

W 1983 roku podziemne radio utworzyli także miejscowi działacze Miejskiego Komitetu Oporu w Siemianowicach Śląskich, którzy konstruowali własne nadajniki radiowe. W skład grupy wchodzili m.in. Jan Tymiński, Maciej Klich oraz Anna Markiewicz. Grupa wkrótce dołączyła do Podziemnego Radia Solidarność identyfikującego się z Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” Górnego Śląska. Audycje były również emitowane przez urządzenia nagłaśniające, zwane przez działaczy „szczekaczkami”. Podpinano do nich kasety i porzucano. Dzięki temu zmniejszało się ryzyko wpadki.

Radio „Solidarność” regionu Podbeskidzia powstało we wrześniu 1982 roku. Próbnie wyemitowano wtedy muzykę rozrywkową. Regularna emisja pod szyldem Podziemnego Radia Solidarność rozpoczęła się 12 października 1982 roku. W ciągu paru miesięcy nadano kilkanaście audycji. Programy zawierały komunikaty Regionalnej Komisji Wykonawczej „Trzeci Szereg” NSZZ „Solidarność” Region Podbeskidzie. Wykorzystywano do tego nadajnik przywieziony z Francji. Aresztowania w kręgu radiowców we wrześniu i październiku 1983 roku doprowadziły do zakończenia działalności podziemnego radia.

Niedługo po śmierci ks. Jerzego Popiełuszki, w górnicze święto barbórki 4 grudnia 1984 roku doszło do pierwszej w Piekarach Śląskich emisji radia „Solidarność”. Zorganizowali to miejscowi działacze dawnej „Solidarności”. Tuż po emisji nadajnik przywieziony z Warszawy odesłano. Kolejne audycje powstały już w 1988 roku.

Audycje radia „Solidarność” cieszyły się ogromnym powodzeniem wśród Polaków. Każdą emisję poprzedzano informacją, kiedy i na jakich falach będzie można ją odsłuchać. Audycje przygotowywano okolicznościowo, np. z powodu świąt 1 i 3 Maja. Dzięki podziemnemu radiu przekazywano informacje z kraju oraz nadawano wywiady z działaczami Solidarności. Przede wszystkim dodawały one otuchy społeczeństwu i wiary w możliwości podziemnych struktur.

Autor: Karol Chwastek, Śląskie Centrum Wolności i Solidarności