Śląska droga do wolności. Strajki w województwie katowickim w 1988 roku.

Sierpień 88

Pod koniec lat 80. gospodarka PRL chyliła się ku upadkowi. Podwyżek cen nie rekompensowały podwyżki zarobków. Niezadowolenie pracowników było powszechne. Jednocześnie działacze opozycji antykomunistycznej dostrzegli nieznaczne poluzowanie aparatu represji.

Z tego powodu w kwietniu i maju 1988 roku nastąpiła w Polsce fala strajków, która jednak ominęła Śląsk. 5 maja ZOMO brutalnie spacyfikowało krakowską hutę im. Lenina po trwającym ponad tydzień strajku. Kilka dni dłużej trwał strajk w Stoczni Gdańskiej. Działacze “Solidarności” ze Śląska przygotowywali się do rozpoczęcia strajków, jednak próby okazały się spóźnione.

Opozycjoniści wiedzieli, że wybuch kolejnej fali strajków jest kwestią czasu. Postanowiono odpowiednio się do tego momentu przygotować. Na wspólnych naradach działacze ze Śląska ustalili datę wybuchu powszechnych strajków w województwie na 17 sierpnia.

W ciągu następnych miesięcy działacze przygotowywali się do przyszłych strajków. W dzień wypłat, 15 sierpnia, w kopalni “Manifest Lipcowy” władze aresztowały kilku działaczy opozycji rozdających  w kopalni ulotki. Doprowadziło to do wzburzenia nastrojów wśród górników. Opozycjoniści uznali, że lepsza okazja do strajków już się nie zdarzy. Wobec tego zdecydowano się rozpocząć strajk.

W kopalni “Manifest Lipcowy” zawiązano Międzyzakładową Komisję Strajkową, do której stopniowo przyłączały się załogi kolejnych kopalń. Utworzyła ona listę 12 postulatów. Wśród postulatów ekonomicznych znalazło się także żądanie relegalizacji „Solidarności”.

Strajki w Jastrzębiu wspomagane były przez parafię Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła. Utworzono tam nieformalny sztab strajkowy, w którym przebywali znani działacze opozycji antykomunistycznej, tacy jak przewodniczący Tymczasowej Komisji Henryk Sienkiewicz, zastępcy Michał Luty i Adam Giera, Tomasz Stankiewicz, Andrzej Wielowiejski, Leszek Piotrowski oraz wspomagający strajk studenci.

Władza komunistyczna na wszelkie sposoby starała się nie dopuścić do rozprzestrzenienia się strajków oraz doprowadzić do ich zakończenia. W tym celu każda ze strajkujących kopalń została szczelnie otoczona kordonem milicji i wojska. Nikt niedostrzeżony nie mógł wejść ani wyjść ze strajku. Pomimo to zdarzały się przypadki przedostawania się poszczególnych działaczy na teren kopalń.

Morale strajkujących starano się łamać pokazem siły. Czołgi i ZOMO pozorowały ataki na kopalnie. Dziennikarze przybyli do strajkujących wypaczali postawę i intencje strajkujących chcąc przedstawić ich jako niedoświadczonych i niebezpiecznych dla dalszego funkcjonowania kopalń młodzieńców. W tym celu telewizja i prasa odpowiednio preparowały wywiady przeprowadzone z przedstawicielami Komitetów Strajkowych.

Osamotnieni górnicy byli wystawieni na ogromną presję psychiczną. Z pomocą strajkującym przybywali księża. Dzięki mszom organizowanym w kopalniach odzyskiwali oni wiarę w skuteczność i sens strajku. Górników poparły załogi zakładów pracy z całego kraju. 22 sierpnia zastrajkowała Stocznia Gdańska. Pomimo tego od 23 sierpnia fala strajkowa na Śląsku zaczęła opadać. Jednocześnie przywódcy „Solidarności” postanowili rozpocząć pertraktacje z władzą.

2 września do strajkujących w “Manifeście Lipcowym” przyjechał Lech Wałęsa. Po burzliwych dyskusjach, następnego dnia górnicy ostatecznie podpisali porozumienie z dyrekcją i rządem. Strajkującym nie udało się uzyskać zgody na swoje postulaty. Otrzymali natomiast gwarancję bezpieczeństwa osobistego oraz zapewnienie, że nikt z nich nie zostanie karnie zwolniony z kopalni. Rano 3 września 167 górników z “Manifestu Lipcowego” i 18 z innych zakładów pracy opuściło kopalnię.

Władze złamały dane górnikom słowo. W efekcie strajków zwolniono z pracy 156 osób, a ponad 60 zostało karnie powołanych do wojska. W wyniku mediacji z władzami, zwolnionych górników przywrócono do pracy w listopadzie 1988 roku.

Autor: Karol Chwastek, Śląskie Centrum Wolności i Solidarności