Śląska Teka Edukacyjna

Ludzie

[kliknij nazwisko, aby przejść do biogramu]

Adamski Stanisław

Bednorz Zbyszko

Boruta-Spiechowicz Mieczysław

Bracht Fritz

Brzoza Jan

Dubiel Paweł

Kpt Ebbinghaus Ernst

Hӧβ Rudolf

Jagmin–Sadowski Jan

Janke Zygmunt

Ks. Kania Józef

Koniew Iwan

Korol Józef

Kuczewski Władysław

Kustroń Józef

Mildner Rudolf

Musioł Paweł

Różewicz Tadeusz

Targ Alojzy

Thümmler Johannes

Uthke Cezary

Adamski Stanisław  (1875-1967) – polski biskup rzymskokatolicki

Urodził się 12 kwietnia 1875 roku we wsi Zielonagóra w powiecie szamotulskim. Pochodził z niezbyt zamożnej rodziny. Był jednym z trzech synów robotnika Piotra Adamskiego i jego żony Józefy z domu Wasilewskiej. Uczęszczał do szkoły elementarnej w Obrzycku i we Wronkach, a następnie do gimnazjum w Poznaniu i Międzyrzeczu. Ukończył studia teologiczne w Poznaniu oraz w Gnieźnie, gdzie otrzymał święcenia kapłańskie w 1899 roku.

W 1900 roku Stanisław Adamski został mianowany wikariuszem i archiwariuszem Kapituły Katedralnej. Cztery lata później został kanonikiem, by w 1910 roku objąć funkcję prałata. W 1919 roku wszedł w skład Kapituły Katedralnej i został szambelanem papieskim. W 1920 roku mianowano go infułatem. 26 października 1930 roku przyjął sakrę biskupa Katowic z rąk kardynała Augusta Hlonda. Biskup Stanisław Adamski był bardzo aktywnym działaczem społecznym. Od 1916 roku stał na czele Naczelnej Rady Ludowej. Działał aktywnie w Związku Katolickich Towarzystw Robotników Polskich i Towarzystwie Czytelni Ludowych. W czasie wojny aktywnie uczestniczył w akcjach pomocy dla potrzebujących oraz w obronie polskiej tożsamości narodowej. 6 listopada 1952 roku wydano dekret o pięcioletnim wysiedleniu biskupów katowickich. Związany był on z walką kościoła o utrzymanie nauczania religii dla młodzieży. Biskup Adamski wygnany ze swojej diecezji zamieszkał w Lipnicy. Na Śląsk wrócił dopiero w listopadzie 1956 roku, ale ze względu na podeszły wiek i stan zdrowia ograniczył działalność kościelną. W latach 1930-1967 pełnił funkcję biskupa diecezjalnego  w Katowicach, gdzie zmarł 12 listopada 1967 roku.

Bednorz Zbyszko (1913-2010) – Urodził się 11 października 1913 roku, a na Śląsk dotarł wraz z rodziną na przełomie lat 1920- 1921, gdzie mieszkał w Królewskiej Hucie (Chorzów). Tam ukończył gimnazjum matematyczno-przyrodnicze i przeniósł się na studia do Poznania. Wówczas w nr 11 czasopisma „Głos” z 1936 roku pojawił się jego debiutancki wiersz Lęk. W 1938 Bednorz został redaktorem katowickiego tygodnika „Powstaniec”, w którym publikował swoje wiersze i artykuły o literaturze polskiej na Śląsku. W czerwcu 1939 roku obronił magisterium na poznańskim uniwersytecie. Kiedy niemieckie wojska zajęły Katowice, był poszukiwany przez gestapo, ale uciekł do Kuźnicy nad Liswartą. W 1940 roku przeniósł się do Warszawy i rok później został członkiem Delegatury Rządu Polskiego na Kraj. Przez resztę II wojny światowej zajmował się działalnością konspiracyjną, min. redagując przeznaczone dla Śląska pismo „Zachodnia Straż Rzeczypospolitej” i wykładając w warszawskim Tajnym Pedagogium Ziem Zachodnich. W 1943 roku ukazała się jego pierwsza książka Śląsk wierny ojczyźnie, wydana przez Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze w Warszawie, a 24 sierpnia 1944 roku wygłosił Apel powstańczej Warszawy do Polaków Ziem Zachodnich. Zimą tego roku wziął ślub, a na wiosnę wrócił z żoną do Chorzowa. Czasy powojenne Bednorz spędził jako pracownik naukowy, literat i publicysta. Przede wszystkim związał się z prasą i radiem. W 1949 roku został aresztowany, przez co nie ukazała się jedna z jego książek – Chrystus królem rodziny. W więzieniu miał spędzić 15 lat, ale dzięki pomocy środowiska literackiego i Bolesława Piaseckiego (PAX) został zwolniony warunkowo w 1951 roku. Dwa lata później ukazała się jego pierwsza powieść Dzieci i bagaże. W 1954 roku Bednorz wraz z rodziną przeniósł się do Opola, gdzie wznowił swoją pracę redakcyjną i pisarską. 11 lat później został doktorem nauk humanistycznych. Jego teksty były wielokrotnie nagradzane. Zmarł 28 listopada 2010 roku.

Boruta-Spiechowicz Mieczysław pseudonim „Kopa”, „Morawski”, „Boruta” (1894-1985) – generał brygady Wojska Polskiego

Mieczysław Boruta-Spiechowicz urodził się 20 lutego 1894 roku w Rzeszowie. Pochodził z wielodzietnej rodziny, był najmłodszym spośród piętnaściorga dzieci. Wraz z rodzicami Stanisławem i Anielą z Zatorskich oraz rodzeństwem, w 1903 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie dwa lata później zmarł jego ojciec. W latach 1903-1905 Spiechowicz uczęszczał do państwowej szkoły rosyjskiej. Następnie do 1907 roku kontynuował edukację w szkole Jadwigi Cichińskiej i Gimnazjum Realno-Filozoficznym im. Michała Kreczmara w Warszawie. Od najmłodszych lat był związany z polskim ruchem skautowym. W 1913 roku wyjechał na studia do Akademii Handlowej w Antwerpii w Belgii, unikając tym samym powołania do służby w Armii Austro-Węgier. W trakcie pobytu w Belgii wstąpił do Związku Strzeleckiego i ukończył kurs podoficerski. Zaraz po wybuchu I Wojny Światowej, w sierpniu 1914 roku wstąpił do Legionów Polskich. W trakcie tej służby kilkukrotnie awansował. 26 maja 1915 roku został mianowany na chorążego, 15 grudnia na podporucznika, a 1 listopada 1916 roku na porucznika. W czasie kampanii wrześniowej dowodził Grupą Operacyjną „Bielsko”, która od 3 września została przemianowana na GO „Boruta”. Grupa operacyjna otrzymała wówczas kluczowe zadanie osłony kierunku na Kraków od południowego zachodu. Oddziały gen. Mieczysława Boruty-Spiechowicza miały rozpoznać siły nieprzyjaciela i udaremnić jego działania na tym obszarze. 13 grudnia 1939 roku został aresztowany przez NKWD. Był przetrzymywany w więzieniu na Łubiance do momentu zawarcia układu Sikorski-Majski w sierpniu 1941 roku. W 1964 roku przeniósł się na stałe do Zakopanego. Prowadził tam głównie działalność na rzecz kombatantów. Zajmował się nie tylko sprawami dotyczącymi warunków życia swoich byłych żołnierzy, ale również opieką nad grobami i pomnikami ku pamięci poległych. Ze względu na swoje ogromne zaangażowanie cieszył się ogromnym szacunkiem w środowiskach kombatanckich. Zmarł 13 października 1985 roku. Został pochowany w kwaterze legionowej Nowego Cmentarza w Zakopanem.

Bracht Fritz (1899-1945) hitlerowski zbrodniarz wojenny, gauleiter i nadprezydent Prowincji Górny Śląsk

Fritz Bracht urodził się 18 stycznia 1899 roku we wsi Heiden w kraju Lippe. Pochodził z rodziny robotniczej, należącej do ewangelickiego Kościoła reformowanego. Ojciec cegielnik Ferdinand Friedrich Christoph Bracht, matka Johanne Wilhelmine Karoline z domu Büker. W początkowych latach swojej edukacji uczęszczał do siedmioletniej szkoły ludowej, a następnie do czteroletniej szkoły zawodowej. Z wykształcenia był ogrodnikiem. W 1917 roku wstąpił do wojska jako ochotnik i niemal do końca I Wojny Światowej brał udział w walkach na froncie zachodnim, za co awansował i został nagrodzony kilkoma odznaczeniami. Po zakończeniu wojny Bracht, tak jak wielu innych byłych żołnierzy próbował odnaleźć się w nowej rzeczywistości. W marcu 1921 roku ożenił się z Elisabeth Rietzke. Rok później na świat przyszła ich córka Edith. Po latach niedostatku i braku stabilizacji finansowej, Bracht wstąpił do NSDAP. Bardzo szybko zaangażował się aktywnie w działalność ruchu nazistów. W latach 1927-1935 pracował dla NSDAP, najpierw na stanowisku kierownika powiatowego (1932-1935), następnie jako zastępca kierownika okręgowego na Śląsku. Po wybuchu II Wojny Światowej utworzył bardzo rozbudowany aparat NSDAP na Górnym Śląsku. W 1941 roku został kierownikiem okręgowym NSDAP oraz zwierzchnikiem administracji państwowej.

Na początku roku 1944 doznał zawału serca i aż do lipca ograniczył działalność urzędową. Na początku 1945 roku, przeniósł się do względnie bezpiecznego uzdrowiska w Kudowie Zdroju skąd pomimo choroby próbował kierować jeszcze resztką Górnego Śląska pozostającą w niemieckich rękach. W marcu nałożono na niego areszt honorowy, z którego zwolniono go 5 maja. 9 maja 1945 roku wraz z żoną zażył truciznę popełniając samobójstwo.

Brzoza Jan  wł. Józef Worobiec (1900-1971) – Urodził się 10 grudnia 1900 roku we Lwowie. Na świat przyszedł w rodzinie polsko-ruskiej, przy czym stale podkreślał swoje polskie pochodzenie. Lata młodzieńcze spędził w biedzie, podejmując się wielu zawodów i kończąc zaledwie siedem klas powszechnej szkoły wieczorowej, a w 1929 roku zdając egzamin dojrzałości. Przez cały ten czas rozwijał swoje zainteresowanie literaturą, a w latach 20 ożenił się i spłodził czworo dzieci. Wówczas pogorszyła się też jego sytuacja materialna. W 1924 roku debiutował wierszem Głód na łamach „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”. W świecie literatury zaistniał prawdziwie, gdy w 1933 roku jeden z jego tekstów opublikowano w Pamiętnikach bezrobotnych. Od tego momentu zaangażował się w działalność kulturalną. Lata II wojny światowej spędził we Lwowie i został delegatem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, a w 1945 roku jako jeden z repatriantów przybył do Katowic. Tam od razu zajął się sprawami kultury, pisząc przy tym kolejne teksty. W tym czasie pełnił również istotne funkcje partyjne. Jako literat Brzoza bardzo chętnie korzystał z własnych doświadczeń. Jego powieści i opowiadania często wiązały się z wydarzeniami, które sam przeżył, a ich bohaterami byli ludzie biedni. Dzięki własnym wspomnieniom z takimi ludźmi się utożsamiał, przez co jego teksty nosiły znamiona autentyzmu. Brzoza zmarł 27 listopada 1971 roku na spotkaniu autorskim w Ostrowie.

Dubiel Paweł pseudonim Paweł Lubojański, Paweł Śląski, Paweł Zabrski (1902-1980) – polski działacz narodowy na Górnym Śląsku, dziennikarz, prezydent miasta Zabrze.

Paweł Dubiel urodził się 6 grudnia 1902 roku w Królewskiej Hucie. Był synem Pawła i Marii z Lubojańskich. Podobnie jak jego ojciec był publicystą i działaczem narodowym na Górnym Śląsku. Z żoną Władysławą z Kogutów miał dwoje dzieci. W 1920 roku wstąpił do NPR. Był aktywnym członkiem Związku Młodzieży Polskiej „Jedność” oraz Związku Obrońców Śląska. Uczestniczył w II i III Powstaniu Śląskim, a także w akcji plebiscytowej. Do 1939 roku był zatrudniony w ZUS. W kwietniu 1940 roku został aresztowany pod zarzutem szeroko pojętej działalności antyniemieckiej i osadzony w  obozie koncentracyjnym w Dachau (nr 12831), a następnie, w sierpniu 1940 roku przeniesiony do obozu zagłady w Mauthausen (nr 2367). W latach 1945-1950 Paweł Dubiel piastował urząd prezydenta Miasta Zabrze. W 1949 roku został członkiem CK Stronnictwa Demokratycznego. W latach 1962–1963 stał na czele zespołu redakcyjnego „Kuriera Polskiego”.

Kpt Ebbinghaus Ernst    (1899-1958) – dowódca Freikorps „Ebbinghaus”

KPT ERNST EBBINGHAUS urodził się w 1899 roku w Westafalii w rodzinie ziemiańskiej. Ukończył Akademię Górniczą w Berlinie. Podczas I wojny światowej był saperem, natomiast po jej zakończeniu, pracował na stanowiskach urzędniczych. W 1925 roku rozpoczął pracę w pruskim Ministerstwie Gospodarki i Pracy, a dziesięć lat później w we wrocławskim pruskim Głównym Urzędzie Górniczym. Prawdopodobnie dzięki temu nawiązał kontakt i współpracę z wrocławską placówką Abwehry.

W latach 1938-1944 oficjalnie pełnił funkcję kierownika Górnośląskiej Głównej Stacji Ratownictwa Górniczego i Placówki Doświadczalnej w Bytomiu. Faktycznie, brał czynny udział w działaniach dywersyjnych Abwehry. Istnieją przesłanki, że materiały wybuchowe, które Freikorps „Ebbinghaus” wykorzystywało do różnego typu działań dywersyjnych, pochodziły właśnie z tej stacji.  W listopadzie 1939 roku został odznaczony krzyżem Spange zum Eisernn Kreuz II, za swoje dokonania w trakcie kampanii wrześniowej. Do NSDAP wstąpił dopiero w październiku 1940 roku. Na początku 1945 roku uciekł ze Śląska do Westfalli, gdzie dalej pracował w górnictwie. W 1950 roku został sekretarzem w Niemieckiej Komisji Ratownictwa Górniczego. Zmarł 26 listopada 1958 roku.

Hӧβ Rudolf (1900-1947)SS-Obersturmbannführer, komendant niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau w latach 1940–1943, członek NSDAP.

Rudolf Hӧβ urodził się 25 listopada 1900 roku w Baden-Baden. Pochodził z bardzo katolickiej rodziny. Był synem Franza Xavera Hößa i Pauliny Speck. Ojciec zaplanował przyszłość swojego syna licząc, że Rudolf zostanie duchownym. Jednakże, po śmierci ojca i wbrew jego woli, 16 letni Rudolf zaciągnął się jako ochotnik do wojska. 1 sierpnia 1916 roku wstąpił do 21 Pułku Dragonów Badeńskich. Za swoje zasługi, podczas I Wojny Światowej, kiedy to walczył w Turcji, Mezopotamii i Palestynie, został odznaczony Krzyżem Żelaznym II i I klasy oraz Żelaznym Półksiężycem. Po zakończeniu wojny został członkiem Freikorpsu na terenie  Górnego Śląska i Zagłębia Ruhry. W 1933 roku wstąpił do SS, do czego nakłonił go Himmler. Niedługo po tym został oddelegowany do pracy w Dachau, gdzie szlifował swoje umiejętności przywódcze. Awansował w tym czasie do stopnia SS-Untersturmführera i funkcji Blockführera, a w 1938 roku na SS-Hauptsturmführera. Liczne awanse, jakie uzyskał w tak krótkim czasie, umożliwiły mu objęcie stanowiska adiutanta komendanta i kierownika obozu w Sachsenhausen. 4 maja 1940 roku dostał rozkaz ścisłego nadzorowania budowy, a następnie objęcia funkcji komendanta nowo powstałego, niemieckiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Rozkaz wydał Reichsführer-SS Heinrich Himmler. Pod czujnym okiem Hӧβa, obóz zagłady stał się największym i najprężniej działającym miejscem masowego mordu Żydów i Polaków. Rudolf Höß był osobiście odpowiedzialny zarówno za metody eksterminacji, jak i skalę tego ludobójstwa. Funkcję komendanta obozu w Auschwitz pełnił do 1 grudnia 1943 roku. Po zakończeniu II Wojny Światowej, świadomy odpowiedzialności, jaka na nim ciążyła, ukrywał się pod przybranym nazwiskiem Franz Lang. Schwytany 11 marca 1946 roku, na wyrok czekał rok. 2 kwietnia 1947 roku został skazany na karę śmierci. 16 kwietnia osadzony  w bloku śmierci w obozie w Auschwitz, gdzie jeszcze tego samego dnia został stracony przez powieszenie.

Jagmin – Sadowski Jan  pseudonim „Stefan Jagmin” (1895 – 1977) – generał brygady Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych.

Urodził się 24 kwietnia 1895 roku w Grójcu. Jego rodzicami byli Andrzej Sadowski, pracujący jako inspektor ubezpieczeń i Kamila Ladachowska, nauczycielka. Dzieciństwo spędził w Tomaszowie Mazowieckim, gdzie przebywał pod opieką stryja Kazimierza Sadłowskiego. Rozbieżności w pisowni nazwiska ojca i stryja wynikają z błędu popełnionego przez urzędnika, ponieważ nazwisko rodowe ojca to Sadłowski. W młodości Jan Sadowski działał aktywnie w harcerskim „podziemiu”. W trakcie studiów na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, ponownie został członkiem konspiracyjnych organizacji niepodległościowych. Należał między innymi do PPS – Frakcja Rewolucyjna, Polskich Drużyn Strzeleckich i Sokolich Drużyn Polowych. W tym okresie znany był pod pseudonimem „Jagmin”, który z czasem na stałe zagościł obok jego rodowego nazwiska. Swoje bezgraniczne oddanie sprawom ojczyzny potwierdził wstępując na ochotnika do 1 pułku piechoty Legionów Polskich w 1914 roku. Zasłużył się dla kraju uczestnicząc w wielu bitwach, takich jak bitwa pod Anieliniem i Laskami, a także pod Łowczówkiem, Konarami, Józefowem.

Swoją wiedzę taktyczną i kwalifikacje podnosił wstępując w 1919 roku do Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie, oraz do paryskiej Wyższej Szkoły Wojennej, którą ukończył  z wyróżnieniem. Niedługo potem dostał awans do stopnia majora i objął stanowisko szefa Wydziału Mobilizacyjnego Oddziału I Sztabu Generalnego WP. 6 marca 1925 roku objął dowództwo nad 11 pułkiem piechoty w Tarnowskich Górach, a trzy lata później został dowódcą 15 pułku piechoty „Wilków” w Dęblinie. Nominację do stopnia pułkownika otrzymał 1 stycznia 1929 roku. W 1931 roku był przeniesiony do Katowic do 23 Dywizji Piechoty. 19 marca 1939 roku został awansowany do stopnia generała brygady. W kampanii wrześniowej dowodził Grupą Operacyjną „Śląsk”. Kategorycznie sprzeciwiał się odznaczeniu przez władze PRL sowieckiego przywódcy Leonida Breżniewa Orderem Virtuti Militari I klasy. W związku z tym, w 1976 roku, na Jasnej Górze, razem z żyjących przedwojennymi dowódcami wojskowymi, złożył swój order w akcie protestu. Zmarł w rok później 5 października 1977 roku w Warszawie.

Janke Zygmunt  pseudonimy: „Gertruda”, „Walter”, „Zygmunt”, „Henryk”, „Witold” (1907-1990) – generał Brygady, oficer dypl. Służby stałej artylerii, historyk wojskowości.

Zygmunt Janke urodził się 21 lutego 1907 roku we wsi Chojny. Jego ojciec, Józef był nauczycielem, matka Anastazja z domu Wasilewska. Średnie wykształcenie zdobył w Państwowym Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym im. Jędrzeja Śniadeckiego w Pabianicach, które ukończył w 1927 roku. W tym czasie bardzo aktywnie udzielał się w harcerstwie. W latach 1927-1930 swoją wiedzę i kompetencje szlifował uczęszczając do Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, a następnie do Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu. Uzyskawszy stopień podporucznika artylerii, został dowódcą plutonu 7. Dywizjonu Artylerii Konnej Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. Wkrótce zdobył stopień oficera dyplomowanego, zdając egzaminy końcowe w  Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Z początkiem II Wojny Światowej trafił do Kresowej Brygady Kawalerii w Brodach. Następnie brał udział w walkach nad Wartą, przy wsparciu Armii „Łódź”, oraz pod Karczewem i Krasnobrodem. Dwukrotnie zbiegł z więzienia Gestapo, rozpoczynając walkę w szeregach krakowskiej grupy konspiracyjnej Służby Zwycięstwu Polski-Związku Walki Zbrojnej. Został mianowany szefem sztabu Okręgu ZWZ w Łodzi, gdzie zajmował się wywiadem. W 1943 roku został przeniesiony do Okręgu Śląskiego, gdzie przez dwa lata pełnił obowiązki szefa sztabu. Awansował w tym czasie do stopnia podpułkownika dyplomowanego i został uhonorowany Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami i Krzyżem Walecznych. Po wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej żołnierzom, którzy dobrowolnie wyjdą z podziemia, została złożona obietnica. Mieli oni mieć zagwarantowaną amnestię oraz mogli zachować pełnie praw obywatelskich. W związku z tym, Zygmunt Janke wydał rozkaz dekonspiracji organizacji Armia Krajowa. Po ujawnieniu, został on I wiceprezesem Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Wolność i Demokrację na Śląsku oraz wiceprezesem Polskiego Związku Zachodniego. W 1946 roku powrócił do Pabianic, obejmując stanowisko nauczyciela w I Liceum Ogólnokształcącym. Niestety w 1949 roku został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa i przewieziony do Stolicy. Początkowo był przetrzymywany w piwnicach gmachu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, aby ostatecznie trafić do piwnic X pawilonu w więzieniu na Mokotowie. W tym czasie był poddawany torturom na tzw. przesłuchaniach. Cela, w której go przetrzymywano była przeznaczona również dla kilku innych, pospolitych przestępców. I tak też traktowano Zygmunta Janke. 11 sierpnia 1952 roku przedstawiono mu zarzuty i skazano dwukrotnie na karę śmierci. Miesiąc później, 24 września Najwyższy Sąd Wojskowy anulował karę śmierci i zasądził dożywotni areszt, 5 lat utraty praw obywatelskich i utratę mienia. Podpułkownik nie został jednak powiadomiony o zmianie wyroku. W listopadzie został przeniesiony do więzienia o zaostrzonym rygorze we Wronkach. Po śmierci Józefa Stalina wyrok został złagodzony– Wojskowy Sąd Garnizonowy skazał Janke na 12 lat więzienia, 5 lat utraty praw i pozbawienie mienia. Wyrok ten, tak jak wszystkie poprzednie był bezpodstawny i niesprawiedliwy, dlatego też dwa miesiące później Zgromadzenie Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego uchyliło wszystkie poprzednie wyroki. 7 stycznia 1957 roku Ministerstwo Obrony Narodowej przywróciło Zygmuntowi Janke wszystkie utracone awanse wojskowe rehabilitując go i ponownie mianując podpułkownikiem. W 1988 roku generał Wojciech Jaruzelski mianował go generałem brygady. Następne lata poświęcił głównie na edukację młodzieży oraz własną. Kontynuował pracę pedagoga i opiekuna harcerzy. W 1960 roku obronił pracę magisterską z historii na Uniwersytecie Łódzkim, a w 1975 roku pracę doktorską z zakresu nauk humanistycznych na Uniwersytecie Warszawskim. Pomimo licznych rehabilitacji, już nigdy nie udało mu się odbudować zdrowia, zrujnowanego przez lata więzienia. Generał Zygmunt Walter–Janke zmarł 25 lutego 1990 roku w Łodzi. Został pochowany ze wszystkimi honorami wojskowymi na cmentarzu w Pabianicach.

Ks. Kania Józef , pseudonim „Pater Michael” (1913-1944) – duchowny rzymsko-katolicki, działacz podziemia w czasie I Wojny Światowej.

Urodził się 31 stycznia 1913 roku w Dębie. Pochodził z ubogiej rodziny. Ojciec Józef, był ślusarzem górniczym, matka Anna z d. Wypiór. Uczęszczał do Szkoły Podstawowej im. Karola Miarki, oraz państwowego gimnazjum w Katowicach, które ukończył 31 maja 1932 roku. W tym samym roku wstąpił do Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie, równocześnie otrzymując indeks na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był niezwykle zaangażowany w sprawy społeczne, zwłaszcza w środowisku kleryków. Był bardzo zdolny i chłonny wiedzy. Był członkiem Kółka Filomatów oraz Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej.

20 czerwca 1937 roku rozpoczął posługę duszpasterską w parafii w Dębie, a od 15 sierpnia zaczął pracę już jako wikary w Michałkowicach. W 1939 roku, kiedy wojska III Rzeszy rozpoczęły okupację Polski, proboszcza Michałkowic wydalono, a księdza Kanię odsunięto od obowiązków duchownego. Jednakże te wydarzenia jeszcze bardziej zmobilizowały go do czynnego udziału w ruchu oporu. Ksiądz Kania był współzałożycielem Polskiej Organizacji Powstańczej w Michałkowicach. 12 lipca 1941 roku dostał przeniesienie do Brzęczkowic. Tymczasowo pomogło mu to uniknąć aresztowania, a i tak w dalszym ciągu był w kontakcie z tajną organizacją z Michałkowic. 19 lutego 1943 roku pod przybranym nazwiskiem „Pater Michael” udał się na Śląsk Cieszyński, aby tam kontynuować posługę i działania antyniemieckie. Częste zmiany miejsca pobytu miały być szansą na przetrwanie i na ucieczkę. Zatrzymany przypadkiem przez żandarmów, został rozpoznany i przekazany funkcjonariuszom gestapo. Początkowo osadzono go w więzieniu w Cieszynie, a następnie w Katowicach. Ostatecznie, trafił do bloku 11, czyli Bloku Śmierci w obozie koncentracyjnym Auschwitz, gdzie wydano na niego wyrok śmierci. Został stracony 12 czerwca 1944 roku, a okoliczności tej egzekucji nie są do końca jasne. Historycy dopuszczają możliwość śmierci przez rozstrzelanie, powieszenie i zagazowanie w komorze gazowej. Ciało księdza Kanii zostało spalone w krematorium, tak jak pozostałych więźniów obozu zagłady.

Koniew Iwan (1897-1973)Marszałek Związku Radzieckiego, wojska pod jego dowództwem zdobyły między innymi Kraków, Katowice i Wrocław.

Iwan Koniew urodził się 28 grudnia 1897 roku we wsi Łodejno. Pochodził z ubogiej, chłopskiej rodziny. Pierwsze nauki pobierał w szkole ziemskiej, którą ukończył w 1912 roku. Do armii carskiej wstąpił jako szeregowiec w 1916 roku. Swoją edukację wojskową uzupełnił w późniejszych latach o szkołę podoficerską i Akademię Wojskową im. Michaiła Frunzego. Jego kariera wojskowa zaczęła nabierać rozpędu od 1918 roku, kiedy to wstąpił do partii komunistycznej i Armii Czerwonej, a następnie wziął udział w wojnie domowej. W 1938 roku został dowódcą 2 Samodzielnej Armii Dalekiego Wschodu oraz Zabajkalskiego i Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego. W 1940 roku nadano mu stopień generała-lejtnanta. W trakcie działań zbrojnych prowadzonych z III Rzeszą, Koniew dowodził 19. Armią, a następnie Frontem Zachodnim. Za swoje zasługi otrzymał nominację na stopień generała-pułkownika. W październiku 1941 roku został dowódcą Frontu Kalinińskiego, a w marcu 1943 roku mianowano go dowódcą Frontu Północno-Zachodniego. 26 sierpnia 1943 roku był już generałem armii, a rok później marszałkiem. Od 1944 roku Koniew dowodził 1 Frontem Ukraińskim. Armia Czerwona pod jego dowództwem wzięła udział w wyzwoleniu Polski.  18 stycznia 1945 roku oddziały 1 Frontu Ukraińskiego zajęły znaczną część Krakowa i kluczowe pod względem przemysłowym tereny Górnego Śląska. 27 stycznia 1945 roku wojska Koniewa zdobyły Katowice , a dnia następnego miasto Chorzów.

Jego ostatnią akcją zbrojną było wyzwolenie Czechosłowacji w maju 1945 roku. Po zakończeniu II Wojny Światowej Koniew otrzymał stanowisko dowódcy Centralnej Grupy Wojsk Radzieckich. Po 1946 roku sprawował funkcję naczelnego dowódcy Zjednoczonych Sił Zbrojnych Państw Układu Warszawskiego (1955-1960). Zmarł 21 maja 1973 roku w Moskwie. Został pochowany pod Murem Kremlowskim na Placu Czerwonym.

Korol Józef  pseudonim „Król”, „Starosta”, „Hajducki”, „Kӧnig” (1900-1940) porucznik rezerwy piechoty, działacz narodowy, pracownik administracji publicznej, starosta tarnogórski w latach 1931–1935

Józef Korol urodził się 10 grudnia 1900 roku w Strzelcach Opolskich. Jego rodzicami byli Karol i Gertruda z Wolnych. Miał również brata Franciszka. Pochodził z niezbyt zamożnej rodziny. Jego ojciec pracował jako dyżurny ruchu na stacji kolejowej i w 1921 roku został zamordowany przez bojówkę niemiecką w trakcie akcji plebiscytowej, w którą zaangażowana była najbliższa rodzina Józefa  Korola. W akcji plebiscytowej ucierpiał również jego brat Franciszek, który został kaleką w wyniku bestialskiego pobicia. Podczas okupacji przebywał w Domu Inwalidów w Chorzowie. Zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach po wywiezieniu przez Niemców.

W 1919 roku Józef Korol ukończył naukę w klasycznym Gimnazjum w Opolu. Następnie rozpoczął studia na Wydziale Prawa na Uniwersytecie Wrocławskim, które po roku przerwał, przedkładając obowiązek obywatelski i miłość do ojczyzny nad edukację. Po zakończeniu III Powstania Śląskiego, w którym brał udział, zamieszkał w Świętochłowicach, gdzie rozpoczął pracę na stanowisku urzędnika. W tym samym czasie ponownie podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, które ukończył w 1927 roku z tytułem magistra prawa. Ukończywszy studia, już jako pracownik dyplomowany, bardzo szybko awansował. Od 1927 roku pełnił obowiązki wicestarosty Świętochłowic. Dwa lata później dostał awans do stopnia podporucznika rezerwy piechoty. W latach 1931-1936 piastował urząd starosty Tarnowskich Gór. W 1937 roku został dyrektorem Biur Zarządu  Miejskiego w Chorzowie, a od 1939 roku wiceprezydentem miasta. Równocześnie piął się po szczeblach kariery wojskowej. Po odpowiednim  przeszkoleniu w 1937 roku został kierownikiem Dywersji Pozafrontowej na teren Śląska. Przed wybuchem II Wojny Światowej w 1939 roku awansował na porucznika rezerwy. Niezwykle aktywnie angażował się w „podziemną” działalność antyniemiecką. Był założycielem Polskiej Organizacji Powstańczej, która obejmowała tereny Górnego Śląska. Dzięki niemu scalone zostały szeregi harcerskie, a organizacja konspiracyjna POP została wcielona do Związku Walki Zbrojnej. Za udział w licznych akcjach, skierowanych przeciwko germanizacji Śląska, został wpisany do tzw. „księgi gończej”. 27 sierpnia 1940 roku przebywał w Wiśle-Jaworniku. Tam, w dramatycznych okolicznościach, podczas obrony przed atakiem ze strony gestapo, popełnił samobójstwo. Do końca z wielkim heroizmem walczył przeciwko okupantowi, działając pod fałszywym nazwiskiem Hajducki.

Kuczewski Władysław (ur. 27 kwietnia 1887 r., zm. 28 lutego 1963 r.) –  metalurg, pierwszy rektor Politechniki Śląskiej, pełniący obowiązki rektora Politechniki Warszawskiej, poseł na Sejm Ustawodawczy.

Urodził się w Bobrujsku (środkowa Białoruś). Jego ojciec, Zygmunt, był z wykształcenia inżynierem kolejnictwa. Uczęszczał do wileńskiego gimnazjum, a następnie w latach 1905-1912 studiował w Petersburgu na  Państwowym Instytucie Politechnicznym. Był trzykrotnie żonaty z : Zofią Nowicką, Anna Dołbiną oraz Janiną Mikołajewską. Po zakończeniu edukacji rozpoczął pracę w przemyśle zarówno w Polsce jak i zagranicą.  Od 1936 do 1939 pełnił funkcję dziekana Wydziału Przemysłu na Wyższym Studium Nauk Społeczno-Gospodarczych w Katowicach. Po wybuchu II Wojny Światowej przeniósł się najpierw do warszawy, a następnie do Lwowa. W 1940 roku na skutek odmowy przyjęcia obywatelstwa radzieckiego został przymusowo przesiedlony do Tomska na Syberii. W roku 1944 powrócił do kraju.  Początkowo został zatrudniony jako referent Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Szybko został mianowany pełnomocnikiem Resortu Gospodarki Narodowej i Finansów na Małopolskę i Śląsk. Od listopadzie 1944 sprawował również mandat poselski do Krajowej Rady Narodowej. Od stycznia do maja 1945 pełnił obowiązki Rektora Politechniki Warszawskiej. 30 maja 1945 minister oświaty powierzył mu obowiązki organizacyjne tworzenia Politechniki Śląskiej. Pełnił funkcję jej rektora do roku 1951.W latach 1952-1954 był rektorem Wieczorowej Szkoły Inżynierskiej w Katowicach. W roku 1954 został kierownikiem Katedry Metalurgii Żelaza na Politechnice Częstochowskiej i piastował to stanowisko do 1960 roku. Sprawował również mandat poselski na Sejm Ustawodawczy PRL w latach 1947-1952. Zmarł 28 lutego 1963 w Polanicy-Zdroju. Pochowany został na cmentarzu w Częstochowie.

Kustroń Józef  (1892-1939) – generał brygady Wojska Polskiego.

Józef Kustroń urodził się 16 października 1892 roku w Stryju na terenie Austro-Węgier.

Ukończył Gimnazjum w Nowym Sączu, gdzie przeniósł się wraz z rodziną. W czasach szkolnych działał aktywnie w konspiracyjnych organizacjach niepodległościowych, między innymi w komórce związku młodzieży „Zet”. W 1910 roku zdał maturę z wyróżnieniem, a następnie rozpoczął studia na trzech kierunkach. Studiował prawo i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz w Akademii Handlowej. Był założycielem „Związku Jastrzębi” i członkiem Związku Strzeleckiego. Studia ukończył jeszcze przed wybuchem I Wojny Światowej. Po wybuchu I Wojny Światowej, ze stopniem chorążego wstąpił do Legionów Polskich. W czasie, kiedy służył w Legionach Polskich wielokrotnie awansował, zaczynając od chorążego, poprzez stopień podporucznika, porucznika i kapitana. Po 1918 roku Józef Kustroń piastował urzędy na stanowiskach sztabowych oraz w Ministerstwie Spraw Wojskowych. W 1923 roku został odznaczony Orderem Virtuti Militari za zasługi dla kraju z czasów wojny polsko-bolszewickiej. W latach 1922-1926 awansował ze stopnia podpułkownika na pułkownika. Zwieńczeniem sukcesów w armii był awans generalski (generał brygady) w 1939 roku. W czasie kampanii wrześniowej dowodził 21 Dywizją Piechoty Górskiej, będącej częścią Grupy Operacyjnej „Bielsko” i Armii „Kraków”. Generał Kustroń zginął jak bohater, pośród swoich żołnierzy na polu walki, w bitwie pod Oleszycami 16 września 1939 roku. Został pochowany na miejscu bitwy. Jego szczątki przeniesiono w 1953 roku do Nowego Sącza.

Mildner Rudolf (1902-19…) – zbrodniarz hitlerowski, szef Gestapo w rejencji Katowice.

Rudolf Mildner urodził się 10 lipca 1902 roku w Johannensthal (obecnie Janov, Czechy). Studia prawnicze ukończył w 1934 roku w Innsbrucku. Pomimo, że z wykształcenia był doktorem prawa, swoją przyszłość i karierę polityczną pokładał w Wermachcie. W 1931 roku wstąpił do NSDAP, a cztery lata później został członkiem SS. Pełnił służbę w Gestapo w Monachium i Chemnitz, a w latach 1941-1943 stał na czele Gestapo w rejencji katowickiej. Jest odpowiedzialny za ludobójstwo na masową skalę mieszkańców Dąbrowy Górniczej, Sosnowca, Będzina, Olkusza i Chrzanowa. Niezwykle drastycznie obchodził się z członkami organizacji konspiracyjnych i całego ruchu oporu. Był inicjatorem bestialskich tortur i publicznych egzekucji, szczególnie w Tarnowskich Górach i Szopienicach. W katowickim areszcie, z rozkazu Mildnera, zaczęto praktykować wykonywanie wyroków śmierci poprzez ścięcie na gilotynie. Takie egzekucje odbywały się na więźniach ze Śląska i Zagłębia. Mildner był także przewodniczącym obozowego Gestapo w Auschwitz-Birkenau. Stał na czele tzw. sądu doraźnego, którego posiedzenia odbywały się w bloku 11, zwanym blokiem śmierci. Wyroki śmierci, bo tylko takie orzekał ów sąd, były wykonywane natychmiast, pod Ścianą Śmierci przy bloku 11, przez strzał w tył głowy. Każde, nawet najmniejsze przewinienie uznawane było za działanie przeciwko III Rzeszy i kończyło się wyrokiem oraz egzekucją. Po zakończeniu II Wojny Światowej Mildner został aresztowany przez Amerykanów. W 1946 roku zbiegł z obozu jenieckiego Norymberga-Langwasser i ukrył się prawdopodobnie na terenie Argentyny, gdzie w późniejszych latach zmarł. Nigdy nie został osądzony za popełnione zbrodnie. Nie są znane również miejsce i okoliczności jego śmierci.

Musioł Paweł (30 grudnia 1905 r., zm. 19 lutego 1943 r.) – polityk, publicysta, historyk literatury śląskiej, nauczyciel.

Urodził się w Lesznej Górnej, studia i doktorat ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim. W czasie studiów był działaczem i prezesem (1928–1930) Stowarzyszenia Akademików Polskich na Śląsku „Znicz”. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel w Tarnowskich Górach, Królewskiej Hucie i Mysłowicach. Przerwał pracę w szkole, by odbyć służbę wojskową w Batalionie Podchorążych Rezerwy Piechoty w Cieszynie, a następnie od listopada 1933 r. pracować jako instruktor Ochotniczych Drużyn Roboczych. We wrześniu 1936 r. powrócił do pracy w szkole. Jesienią 1937 r. pełnił przez krótki czas funkcję kuratora Związku Nauczycielstwa Polskiego. Równocześnie działał na polu kulturalnym, skupiając wokół siebie środowisko młodej śląskiej inteligencji (byli to m.in Alojzy Targ, Jan Kotajny, Emil Świerzy). W kwietniu 1931 r. powołał stowarzyszenie „Nowa Polska” i redagował pismo o tym tytule. W czerwcu 1934 r. znalazł się w kierownictwie śląskiego oddziału Robotniczego Instytutu Oświaty i Kultury. Od marca 1935 r. wydawał i redagował miesięcznik „Kuźnica”. Środowisko Pawła Musioła początkowo identyfikowało się ze śląską sanacją, jednak stopniowo zaczęło przesuwać się w kierunku nacjonalistycznej opozycji, a w 1937 r. związało się z Ruchem Narodowo-Radykalnym „Falanga”. W listopadzie 1939 r. Musioł utworzył w Cieszynie konspiracyjną organizację „Patria”, która weszła w skład cieszyńsko-podhalańskiego okręgu Stronnictwa Narodowego (został zastępcą szefa okręgu). W czasie okupacji pełnił funkcję komendanta Związku Walki Zbrojnej w powiecie cieszyńskim. W marcu 1941 r. został aresztowany przez Gestapo i po wielomiesięcznym ciężkim śledztwie 19 lutego 1943 r. zgilotynowano go w katowickim więzieniu.

Różewicz Tadeusz (ur. 9 października 1921 r., zm. 24 kwietnia 2014 r.) – poeta, prozaik, dramaturg.

Urodził się w Radomsku w 1921 roku, był czwartym synem Stefani, która wywodząc się rodziny żydowskiej musiała przyjąć chrzest, żeby wyjść za mąż oraz Władysława, który pracował jako niższym urzędnik sądowy. Tadeusz Różewicz ukończył Gimnazjum im. Feliksa Fabianiego w Radomsku, w którym uzyskał małą maturę. Razem ze starszym bratem Januszem studiował literaturę i pisał pierwsze wiersze. Od 1939 roku chwytał się różnych prac (gońca, magazyniera, urzędnika kwaterunku, był również uczniem stolarskim w Fabryce Mebli Giętych „Thonet”). Jego brat Janusz wciągnął go do konspiracji, w 1942 roku Tadeusz został zaprzysiężony w Armii Krajowej (pseudonim „Satyr”) i walczył od połowy 1943 roku do jesieni 1944 roku. W tym czasie pisał wiersze i prowadził pismo „Czyn Zbrojny”, w 1944 roku wraz z bratem wydał tomik „Echa leśne”, który jest uważany za jego debiut literacki. W 1945 roku Tadeusz Różewicz ujawnił się w Komisji Likwidacyjnej. Po wojnie za sprawą Juliana Przybosia przeniósł się z Częstochowy, gdzie zdał maturę, do Krakowa i rozpoczął studia z historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, których jednak nie ukończył. W tym czasie związał się z drugą Grupą Krakowską i wydał tomiki Niepokój i Czerwona rękawiczka. Najbardziej znane wiersze z tego okresu to m.in: Lament i Ocalony. Rok 1950 spędził w Budapeszcie, po powrocie wraz z żoną, zamieszkał w Gliwicach, w domu przy ul. Zygmunta Starego 28, tam też urodzili się ich dwaj synowie. W tym okresie, będąc z dala od głównego nurtu życia literackiego, żył wraz z rodziną w biedzie. Wydany wtedy tomik Czas który idzie, utrzymany był w ironicznym tonie wymierzonym w narzucony komunizm, co sprowadziło na niego nagonkę i krytykę środowisk literackich. Po odwilży w 1956 roku został ponownie doceniony przez krytyków. Zainspirowany przez awangardę paryską stworzył rewolucyjny dramat Kartoteka (1960), od tego momentu eksperymentuje z formą i treścią swoich tekstów tworząc tzw. “śmietnik”, sięga m.in. do pop-artu. Od 1968 roku do śmierci w 2014 roku mieszkał we Wrocławiu i był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Książki i poezje Tadeusza Różewicza zostały przełożone na 49 języków. W 1948 roku otrzymał Medal Wojska Polskiego, a w 1974 r. został odznaczony londyńskim Krzyżem Armii Krajowej. Spośród wielu przyznanych nagród można wymienić m.in: Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1996), Nagrodę Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego (1997), Śląski Wawrzynu Literackiego za książkę (1999) i Nagrodę Literacką Nike (2000) za książkę Matka odchodzi, Order Ecce Homo (2000), Europejską Nagrodę Literacką (2008) za tomik Nauka chodzenia, „Silesiusem” za całokształt twórczości (2008).

Targ Alojzy pseudonim „Marcin” (1905-1973) – działacz katolicki, historyk, żołnierz Armii Krajowej, członek Delegatury Rządu na Kraj.

Alojzy Targ urodził się 14 maja 1905 roku w Łazach koło Grodźca na Śląsku Cieszyńskim. Pierwsze nauki pobierał w miejscowej, jednoklasowej szkole ludowej, a w 1925 roku złożył egzamin dojrzałości w Gimnazjum w Cieszynie. Jeszcze w tym samym roku rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po ich ukończeniu wrócił na Śląsk podejmując pracę nauczyciela w liceach ogólnokształcących w Chorzowie i Katowicach. Podczas okupacji działał w organizacjach konspiracyjnych: Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. W późniejszych latach , już na terenie Gubernatorstwa, kontynuował nauczanie i aktywność w tajnej organizacji „Ojczyzna”, jako członek Delegatury Rządu, pod pseudonimem „Marcin”. W 1944 roku został zatrzymany przez Gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym Gross-Rosen, wyzwolenie przyszło dopiero w 1945 roku. W latach 1954-1970, czyli do momentu przejścia na emeryturę, był związany z Biblioteką Śląską. W 1962 roku obronił pracę doktorską z dziedziny nauk humanistycznych. Bardzo aktywnie współpracował z opolskim Instytutem Śląskim, oraz z Instytutem Naukowym w Katowicach, gdzie pełnił funkcję organizatora Śląskiej Kartoteki Biograficznej. Swoje zainteresowania, a co za tym idzie badania naukowe, skupiał głównie na biografistyce śląskiej. Pozostawił po sobie obszerną spuściznę w postaci życiorysów wielu znakomitych działaczy śląskich. Zmarł po długiej chorobie 4 marca 1973 roku.

Thümmler Johannes  (1906-2002) – zbrodniarz hitlerowski, SS-Obersutmbannführer, doktor prawa.

Johannes Thümmler urodził się 23 sierpnia 1906 roku w Chemnitz w Niemczech. Ukończył studia prawnicze i w latach 1930-1934 odbywał aplikacje w okręgu Wyższego Sądu Krajowego w Dreźnie. W 1934 roku obronił pracę doktorską z zakresu prawa. Swoją karierę polityczną rozpoczął w 1932 roku wstępując do rosnącej w siłę partii NSDAP. Dwa lata później rozpoczął służbę w prezydium policji w Dreźnie w stopniu wachmistrza. Już po pierwszym roku pracy, uhonorowano go awansem na stanowisko asesora rządowego. W związku z tym, w 1936 roku dostał przeniesienie do kapitanatu policji w Schwarzenbergu, a 1 kwietnia do służby w Tajnej Policji Państwowej w Dreźnie. Jeszcze przed wybuchem II Wojny Światowej zasilił szeregi SS. Po wybuchu wojny, wciąż przebywał na terenie III Rzeszy, gdzie jego kariera polityczna nabierała rozpędu. W 1941 roku objął stanowisko kierownika placówki Gestapo w Chemnitz, jako SS-Obersutmbannführer. We wrześniu 1943 roku dostał przeniesienie, co wiązało się z wyjazdem do Polski. Tam, stanął na czele posterunku Gestapo w Katowicach. Thümmler dał się poznać jako bezwzględny oprawca i kat. Metody, które stosował w trakcie przesłuchań były opisywane jako bestialskie. Wobec powyższego, bardzo szybko awansował na komendanta policji bezpieczeństwa na obszarze całej prowincji Górny Śląsk. Ta nominacja dała mu jeszcze większą i nieograniczoną władzę, a od tego momentu podlegało mu nie tylko Gestapo, ale także Kripo, SD, Policja Graniczna i Policja Przemysłowa. Po wkroczeniu do Polski wojsk radzieckich w 1945 roku, opuścił Katowice wraz z całym sztabem. Przez cały okres okupacji, przewodniczył sądowi doraźnemu, orzekającemu w Auschwitz. Zastąpił na tym stanowisku Rudolfa Mildnera. Za zbrodnie wojenne jakich się dopuścił, nigdy nie został skazany. Nie przedstawiono mu nawet oficjalnych zarzutów. Nigdy nie poniósł odpowiedzialności i kary za ludobójstwo. Zmarł w 2002 roku w Eriskirch nad Jeziorem Bodeńskim, spokojnie doczekawszy sędziwej starości.

Uthke Cezary  pseudonim: „Tadeusz”, „Rządca”, „Cezary”  (1889-1944) – dowódca Gwardii Ludowej WRN w Zagłębiu, zastępca komendanta Śląskiego Okręgu Armii Krajowej, inżynier mechanik i architekt.

Cezary Uthke urodził się 26 sierpnia 1889 roku w Łodzi. Tam też uczęszczał do szkoły podstawowej. Edukację kontynuował w Sosnowcu. Był absolwentem Sosnowieckiej Szkoły Realnej (obecnie Liceum im. Stanisława Staszica), gdzie zdobył średnie wykształcenie i w 1906 roku zdał maturę. W szkole Realnej jako nauczyciel pracował również jego ojciec. Po egzaminie dojrzałości rozpoczął studia w Rydze, na co niewątpliwie wpływ miały jego łotewskie korzenie. Niespodziewanie studia przerwał i od 1907 roku przeniósł się do Moskwy, gdzie rozpoczął naukę w Wyższej Szkole Technicznej. Szkołę ukończył uzyskując tytuł inżyniera mechanika. Czasy liceum i studiów upłynęły mu na bardzo aktywnej  działalności w kołach socjalistycznych. W lipcu 1914 roku dostał powołanie do wojska, a następnie w stopniu porucznika skierowanie na front. W niemieckich obozach jenieckich przebywał do końca pierwszej wojny światowej.

Po powrocie do Polski pracował w Sosnowcu jako Inspektor Pracy. Równocześnie wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej i stał się jej aktywnym działaczem. Od 1919 roku pełnił urząd radnego i ławnika Zarządu Miejskiego w Sosnowcu oraz nadzorował pracę Wydziału Budowlanego Magistratu. Nie poprzestał na studiach technicznych i równolegle z pracą zawodową i działalnością polityczną łączył studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Jako inżynier architekt otworzył własne biuro projektów budowlanych. Za jego kadencji w Zagłębiu Dąbrowskim zostało zrealizowane bardzo wiele projektów i inicjatyw, między innymi zaprojektował i nadzorował budowę Szpitala Dziecięcego w Siewierzu, Szkoły Podstawowej nr 5, wodociągów, kanalizacji itp.

W latach 1925 – 1928 sprawował funkcję radnego i wiceprzewodniczącego Rady Miejskiej w Sosnowcu.

Był nie tylko politykiem, ale i społecznikiem. Starał się promować i wspierać wszelkie formy edukacji i aktywności dzieci i młodzieży. Prowadził kursy oświatowe, udzielał się w pracach Robotniczego Klubu Sportowego, organizował wycieczki krajoznawcze dla młodzieży itp. W partii powierzano mu bardzo odpowiedzialne funkcje – był członkiem Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS Zagłębia Dąbrowskiego, a po 1930 roku został komendantem okręgowym milicji PPS.

W czasie okupacji był zaangażowany w ruch konspiracyjny. Był współzałożycielem podziemnych struktur PPS Wolność Równość Niepodległość (WRN) i oddziałów zbrojnych partii – Gwardię Ludową (GL). Gorąco popierał akcję scalenia wszystkich sił zbrojnych obozu niepodległościowego pod wspólną komendą Armii Krajowej. Był równocześnie komendantem GL i zastępcą komendanta Okręgu Śląskiego AK. Doczekał się awansu do stopnia majora i został uhonorowany Krzyżem Virtuti Militari.

15 grudnia 1943 roku został aresztowany przez funkcjonariuszy gestapo i przewieziony do obozu w Mysłowicach, gdzie był poddawany nieludzkim torturom. W maju 1944 roku osadzono go w obozie zagłady w Auschwitz, gdzie 24 maja  sąd doraźny skazał go na karę śmierci za zdradę stanu. Wyrok wykonano pięć dni później. Cezary Uthke zginął 29 maja 1944 roku w obozie w Oświęcimiu.

Autorzy:

Anna Kubica, Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach

Michał Garbacz, Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach

Śląska Teka Edukacyjna

creative

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska (CC BY-NC-ND 3.0 PL)
Więcej informacji tutaj.

Śląska Teka Edukacyjna traktowana jest jako kompletny zbiór, przedziały czasowe (1939-1945; 1946-1969; 1970-1990) są zamkniętymi utworami i każde dodatkowe użycie poszczególnych elementów strony (np. zdjęć) wymaga odrębnej pisemnej zgody.

Znajdz-nas-na-facebooku