Propozycje

Proza

Poezja

Eseistyka i publikacje naukowe

 

Proza

Zbyszko Bednorz, Śląsk wierny ojczyźnie, 1943 – W tej książce Bednorz opisał losy Ślązaków w czasach II wojny światowej. Twierdził, że polskimi Ślązakami są te osoby, które zachowały odrębność głęboko w sobie i są jej świadomi bez względu na warunki zewnętrzne. Opisał również wszelkie kary, jakie ludzie ponosili na Śląsku za kultywowanie polskości. Do najgorszych należały zesłania do obozów koncentracyjnych i kary śmierci.

 

 

Kazimierz Gołba, Wieża spadochronowa. Harcerze śląscy we wrześniu 1939 1947 – Powieść opisuje obronę Katowic przed najeźdźcą we Wrześciu 1939 roku. Kazimierz Gołba był bardzo poruszony, gdy w czasach powojennych podejrzewano Ślązaków o kolaborację z wojskami niemieckimi, dlatego zdecydował się opowiedzieć prawdziwą historię. Zebrał mnóstwo materiału, by jego książka stanowiła autentyczną opowieść. Autor przeprowadzał ankiety, korzystał z relacji świadków i brał pod uwagę zarówno źródła polskie, jak i niemieckie. Na akcję powieści składają się starcia z wojskami Wermachtu i tragiczne śmierci wielu Ślązaków. Epicentrum stanowi bohaterska walka harcerek i harcerzy, którzy z wieży spadochronowej w Parku Kościuszki tworzą stanowisko obronne. Ta próba zagrodzenia niemieckim siłom drogi do Katowic okazuje się śmiertelna.

 

Anna Dziewit-Meller: Góra Tajget, 2016 – Anna Dziewit-Meller w bardzo ciekawy sposób podejmuje temat II wojny światowej na Śląsku. Autorka bierze pod uwagę okropne zbrodnie okupanta i pokazuje, jak duży wpływ na pamięć o tych wydarzeniach ma czas i strach. Jednym z okresów, w których powieść ma miejsce, jest współczesność.

 

 

 

 

Szczepan Twardoch: Drach,2014 – Powieść Szczepana Twardocha w 2015 roku została uhonorowana Nagrodą Literacką Nike. Autor przedstawił w niej losy pewnej śląskiej rodziny z punktu widzenia tytułowego Dracha, który wszystko widzi i wie, a każdy czas postrzega jako teraźniejszość. Jeden z bohaterów powieści, Josef, żył w czasach II wojny światowej.

 

 

 

Jan Brzoza:

Lodzia tramwajarka, 1958 – Akcja powieści dzieje się w czasach II wojny światowej. Autor opisał losy działalności konspiracyjnej w okupowanej przez Niemców Warszawie.

 

 

 

 

 

„Wojenko, wojenko”, 1959 – W tej książce Brzoza opisał wydarzenia z lat 1920-1951, zwłaszcza te, w których w rolę agresora wcieliły się niemieckie wojska. Te wydarzenia to wyprawa na Kijów, trzecie powstanie śląskie, wydarcie Niemcom ziemi, a później jej utrzymanie.

 

 

 

 

Pozostałe książki autora z tego okresu:

Szyb Zosia, 1939 (dramat)

 

Maria Klimas-Błahutowa – Głowa do góry, 1978 – Akcja powieści rozgrywa się w czasach II wojny światowej. Bohaterka po trzech latach od jej wybuchu postanawia uciec z Warszawy.

 

 

 

 

Leon Wantuła – Po dzwonach cisza, 1973 – Wydarzenia przedstawione w powieści mają miejsce tuż pod koniec II wojny światowej. Niemcy, zmuszeni do opuszczenia Śląska, planują eksterminację polskiej ludności i zniszczenie kopalń. Mają im przeszkodzić dwaj zaprzyjaźnieni górnicy.

 

 

 

Poezja

Aleksander Baumgardten, Katowicka Ballada:

W Katowicach na rynku, stoją chłopcy w ordynku,

stoją chłopcy, harcerze, panienki;

karabiny im ciążą, a z zachodu z Załęża

idzie echo wrześniowej piosenki.

Niesie echo łoskotem, grzmoty bomb, samoloty,

to już Niemiec pod miasto podchodzi;

nic, że serce omdlewa, trzeba wrogom zaśpiewać –

niech im drogę choć pieśń ta zagrodzi.

I buchnęła piosenka, śpiewa harcerz, panienka –

najpierw o tej co nigdy nie zginie,

potem „Rotę”, a potem wspomną „Szarą Piechotę”,

ukochaną melodię w drużynie.

Coraz trudniej jest śpiewać, gdy kul dzwoni ulewa,

po ulicach i piersiach zdradziecko,

nim do szturmu ruszyli, broń piosenką nabili –

swą ślązacką: „Zachodzi słoneczko”…

Salwy grały po tynku gdy ginęła na rynku

śląska piosnka – ta niedośpiewana;

rozstrzelali „Słoneczko” tuż przy rynku, nad rzeczką,

krwią młodziutką jej brzegi zbryzgano.

Złota jesień nad nimi płacze liśćmi rzewnymi,

hej – nie pójdą na marne ofiary;

gdy dopełnią się losy, przyjdą krwawe pokosy:

pora gniewu i pomsty i kary.

Wiatr rozwiewa, jak wstążki, ponad miastem i Śląskiem

kraśne słowa z rozstrzelaną pieśnią…

Taki koniec ballady, o tych dzieciach, co padły

w Katowicach na rynku we wrześniu…

 

Szewczyk Wilhelm – Noc, 1941 (poezja)

 

Eseistyka i publikacje naukowe

Andrzej Konieczny: Rok pierwszy, 1983 – Tekst napisany w formie eseju pochodzi z serii Śląskie Epizody Historyczne. Autor opisuje w nim wydarzenia, które miały miejsce na Górnym Śląsku w 1945 roku. Porusza również kwestię zakończenia II wojny światowej i wycofania się wojsk niemieckich.

 

 

 

 

Leszek Adamczewski: Na dno szybu, 2013 – Publikacja historyczna, w której autor, poznański dziennikarz, przedawnił kilkanaście reportaży dotyczących Górnego Śląska w trakcie II wojny światowej. Są to historie niesamowite – Adamczewski niejednokrotnie zagląda za kulisy takich wydarzeń jak prowokacja gliwicka i obrona katowickiej wieży spadochronowej, przedstawiając przy tym garść bardzo ciekawych faktów. Autor nie pominął też tragicznych wydarzeń, jakie miały miejsce przy zajmowaniu regionu przez Armię Czerwoną.

 

 

 

Pierony. Górny Śląsk po polsku i po niemiecku. Antologia, red. Dariusz Kortko, Lidia Ostałowska, 2014 – Zbiór około 70 reportaży dotyczących Górnego Śląska. Wśród autorów znaleźli się Ślązacy i pisarze spoza regionu, a nawet spoza kraju. Publikacja to próba opowiedzenia historii Górnego Śląska od XIX wieku do schyłku lat 80 wieku XX.

 

 

 

 

 

 

Autor: Julia Rott-Urbańska, Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach