Śląska Teka Edukacyjna

„Anna” i wampir, 1981, reż. Janusz Kidawa – Historia „Wampira z Zagłębia”, który mordował kobiety na terenie Zagłębia Dąbrowskiego. Żadne z tradycyjnych metod milicji nie przynoszą efektów. Dopiero nowatorska metoda analizy komputerowej zawęża trop i pozwala odnaleźć trop mordercy.

 

 

 

Skazany na bluesa, 2005, reż. Jan Kidawa-BłońskiHistoria Ryśka Riedla, lidera i wokalisty grupy Dżem. Film opowiada o jego burzliwym życiu i walce z nałogiem narkotykowym. Film Jana Kidawy-Błońskiego nie jest typową biografią. Reżyser podzielił historię wokalisty na trzy części: dzieciństwo, początek kariery muzycznej i końcowe lata życia Riedla. W filmie ogromna rolę odgrywa również muzyka Riedla i Dżemu, która staje się osobistym komentarzem i tłem dla wydarzeń. W rolę tytułowego bohatera wcielił się Tomasz Kot.

 

 

 

Sól ziemi czarnej, 1969, reż. Kazimierz Kutz – Jest to pierwsza część tryptyku śląskiego Kazimierza Kutza. Film pokazuje historię siedmiu braci Basistów biorących udział w II powstaniu śląskim. Reżyser nie skupia się jednak na podniosłości tego wydarzenia, a wskazuje na jego plebejski charakter. Tragizm filmu i górnośląska kultura miesza się tu z elementami komediowymi i regionalnymi.

 

 

 

Kartki z PRL-u Odcinek Młody duch, 2014, czas trwania: 30’00”  [fragment od 0:10 do 7:58]

Czterej pancerni i pies to jeden z najważniejszych seriali telewizyjnych w historii polskiej telewizji i kina (serial produkowany był bowiem przez kinematografię, a jego pierwsza seria prezentowana na ekranach kinowych w zestawach po dwa odcinki). Niezwykłe przygody Janka, Gustlika, Grzesia, Tomasza (a wcześniej Olgierda), Szarika i czołgu Rudy elektryzowały miliony, a nie tylko młodych Polaków (a i dziś serial chętnie jest oglądany). Jego przygodowa forma (losy załogi częściej przypominają dawnych zagończyków niż rzeczywistą walkę pancerną) jest kręgosłupem dla wyraźnie sprofilowanej, zmanipulowanej wizji II wojny światowej, zwłaszcza historii Wojska Polskiego, idącego wraz z Armią Czerwoną do Berlina. Serial był idealną realizacją propagandowych oczekiwań Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego oraz ZBOWiD (Związku Bojowników o Wolność i Demokrację), który w latach 60. – pod kierownictwem gen. Mieczysława Moczara – stał się bardzo wpływową organizacją. Przy jego pomocy modelowano wiedzę historyczną na temat wojny (w serialu sprytnie ominięto temat Powstania Warszawskiego, pokazywano przyjacielską Armię Czerwoną, granicę na Bugu i Nysie itp.), budowano kult wojska i munduru. Postanowiono zdyskontować niezwykłą popularność serialu, czego efektem były spotkania z Pancernymi w całej Polsce (czasem na stadionach dla kilkudziesięciu tysięcy ludzi), ale także telewizyjny Klub Pancernych. Rolę programu trudno oceniać jednoznacznie – z jednej strony uaktywniał młodych ludzi w ich miejscach zamieszkania (także do działalności społecznej, jak późniejsza Niewidzialna ręka), z drugiej strony – wzmacniał kult Ludowego Wojska Polskiego. Trzy lata po emisji Klubu Pancernych wojsko „sprawdzi się” w boju – strzelając do robotników.

 

 

Hydrozagadka, reż. A. Kondriatiuk, 1970, czas trwania: 70’00” 

„Równolegle z filmem zaangażowanym ideowo należy rozwijać produkcję filmów rozrywkowych, komediowych i obyczajowych, obliczonych na zaspokojenie zainteresowań najbardziej masowego widza, lecz wolnych od prymitywizmu i złego gustu. Filmy tego rodzaju nie powinny być jednak w swej wymowie wyprane ze społecznego zaangażowania w duchu socjalistycznym” – to fragment Uchwały Sekretariatu KC PZPR w sprawie kinematografii z czerwca 1960 r. Partyjni decydenci chcieli, aby pod takimi auspicjami rozwijało się kino rozrywkowe – aby bawiąc widza, jednocześnie go indoktrynować. Rzecz nie dotyczyła zresztą tylko kina, ale całej ówczesnej socjalistycznej kultury masowej (jak to określano). Efektem tego było pojawienie się polskiego kryminału (czyli tzw. filmów milicyjnych), komedii obyczajowych (np. mieszczańskich komedii Stanisława Barei, niewiele mających wspólnego z jego późniejszymi, zjadliwymi satyrami), filmów nominalnie wojennych, a w rzeczywistości przygodowych (Czterej pancerni i pies) i sensacyjnych (Stawka większa niż życie); powstawały serie książek kryminalnych (np. Ewa wzywa 07), popularnością cieszył się komiks o dzielnym kapitanie Żbiku. Andrzej Kondratiuk – znany ze skłonności do groteski – postanowił sparodiować zarówno socjalistyczną kulturę masową, jak również oficjalne hasła propagandowe i nowomowę. By to uczynić, odwołał się do tradycji opowieści o superbohaterach, kreując polskiego „bohatera w trykocie”, czyli Asa. To superbohater z milicyjną raportówką przytroczoną do pasa, recytujący gazetowe i uliczne slogany, nakazujący przestrzegać przepisów BHP i nienawidzący alkoholu. Telewizyjna komedia Andrzeja Kondratiuka ma wśród młodych ludzi wielu zagorzałych fanów, głównie dlatego, że jest parodią amerykańskich opowieści o superbohaterach. Warto jednak pamiętać, że powstała jako pamflet na dydaktyzm i propagandowy charakter polskiej kultury popularnej lat. 60.

 

Rytmy Śląska (dokument), 1969, reż. Zdzisław Kudła – Film dokumentalny o historii Śląska od wyzwolenia aż do roku 1969.

 

 

Autor: Julia Rott-Urbańska, Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach

Śląska Teka Edukacyjna

creative

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska (CC BY-NC-ND 3.0 PL)
Więcej informacji tutaj.

Śląska Teka Edukacyjna traktowana jest jako kompletny zbiór, przedziały czasowe (1939-1945; 1946-1969; 1970-1990) są zamkniętymi utworami i każde dodatkowe użycie poszczególnych elementów strony (np. zdjęć) wymaga odrębnej pisemnej zgody.

Znajdz-nas-na-facebooku