Biogramy

Urodził się 12 kwietnia 1875 roku we wsi Zielonagóra w powiecie szamotulskim. Pochodził z niezbyt zamożnej rodziny. Był jednym z trzech synów robotnika Piotra Adamskiego i jego żony Józefy z domu Wasilewskiej. Uczęszczał do szkoły elementarnej w Obrzycku i we Wronkach, a następnie do gimnazjum w Poznaniu i Międzyrzeczu. Ukończył studia teologiczne w Poznaniu oraz w Gnieźnie, gdzie otrzymał święcenia kapłańskie w 1899 roku.

W 1900 roku Stanisław Adamski został mianowany wikariuszem i archiwariuszem Kapituły Katedralnej. Cztery lata później został kanonikiem, by w 1910 roku objąć funkcję prałata. W 1919 roku wszedł w skład Kapituły Katedralnej i został szambelanem papieskim. W 1920 roku mianowano go infułatem. 26 października 1930 roku przyjął sakrę biskupa Katowic z rąk kardynała Augusta Hlonda. Biskup Stanisław Adamski był bardzo aktywnym działaczem społecznym. Od 1916 roku stał na czele Naczelnej Rady Ludowej. Działał aktywnie w Związku Katolickich Towarzystw Robotników Polskich i Towarzystwie Czytelni Ludowych. W czasie wojny aktywnie uczestniczył w akcjach pomocy dla potrzebujących oraz w obronie polskiej tożsamości narodowej. 6 listopada 1952 roku wydano dekret o pięcioletnim wysiedleniu biskupów katowickich. Związany był on z walką kościoła o utrzymanie nauczania religii dla młodzieży. Biskup Adamski wygnany ze swojej diecezji zamieszkał w Lipnicy. Na Śląsk wrócił dopiero w listopadzie 1956 roku, ale ze względu na podeszły wiek i stan zdrowia ograniczył działalność kościelną. W latach 1930-1967 pełnił funkcję biskupa diecezjalnego w Katowicach, gdzie zmarł 12 listopada 1967 roku.

Baranowicz Jan (1875-1967) – Urodził się 15 maja 1906 roku w Borzęcinie. Kiedy pobierał naukę w tarnowskim Gimnazjum Klasycznym im. K. Brodzińskiego, w druku ukazały się jego pierwsze wiersze satyryczne, które napisał pod pseudonimem Aren – opublikowano je w 1922 roku w dodatku „Nowin”. Egzamin dojrzałości w gimnazjum złożył w 1926 roku. Następnie rozpoczął studia polonistyczne i teologiczne, ale ze względu na trudności materialne musiał je przerwać. Do wybuchu II wojny światowej publikował swoje teksty (poezję i opowiadania), pisał widowiska dla teatrów i udzielał się w Zespole Literackim „Kuźnica”, a także Klubie Literackim „Fantana”. 30 sierpnia 1937 roku ożenił się z Franciszką Larysz, a rok później wydał pierwszy tomik wierszy zatytułowany Pieść o jaworowym krzaku. Wojnę Baranowicz spędził w rodzinnych stronach, gdzie w 1943 roku został aresztowany przez gestapo z powodu rozprowadzania ludowej prasy konspiracyjnej. Po zakończeniu wojny powrócił na Śląsk i od razu rozpoczął współprace z licznymi czasopismami i brał udział w spotkaniach literackich. W czasach powojennych opublikowano mnóstwo jego tekstów, zarówno prozatorskich, reporterskich jak i poetyckich. Wśród nich dominowały motywy wiejskie i ludowe, a w latach 1950-1955 posługując się propagandą polityczną, poruszał problemy gospodarki spółdzielczej i zasiedlania ziem zachodnich. Duża część jego publikacji polega na dzieleniu bohaterów na zwolenników i przeciwników nowego systemu, kolektywizacji i tym podobnych zabiegów, jednak w jego dorobku wciąż można znaleźć utwory napisane w oparciu o ciekawszy warsztat. Baranowicz pisał również w oparciu o zasłyszane legendy, a także motywy biograficzne, dzięki czemu niektóre z jego tekstów byłby całkowicie apolityczne. Autor był wielokrotnie nagradzany. Zmarł 19 czerwca 1983 roku.

Baumgardten Aleksander (1875-1967)

Urodził się 31 maja 1908 roku w Krakowie i wkrótce po tym przeniósł się z rodziną do Lwowa. Tam chodził do szkoły i studiował na Uniwersytecie Jana Kazimierza. W trakcie studiów związał się z grupą literacką „Rybałci”, a już po uzyskaniu tytułu magistra w 1931 roku publikował na łamach lwowskich czasopism. W czasie II wojny światowej pracował jako murarz i buchalter, a po jej zakończeniu wyjechał do Katowic, gdzie osiadł już na stałe. Działalność literacką pisarz rozpoczął tuż po przyjeździe, pisząc między innymi wiersz Katowicka ballada. Poza literaturą współpracował z prasą i radiem. Zmarł 29 czerwca 1980 roku.

Bednorz Herbert (1908-1989) – polski biskup rzymskokatolicki, doktor nauk społecznych i prawa

Urodził się 22 września 1908 roku w Gliwicach. Pochodził z wielodzietnej i ubogiej rodziny. Ojciec Józef był ślusarzem w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego w Gliwicach, zmarł w 1925 roku. Matka Anna z domu Ruda, zginęła podczas okupacji hitlerowskiej 13 września 1944 roku. Szkołę powszechną i gimnazjum ukończył w Gliwicach. Od 1922 zamieszkał w Katowicach, gdzie kontynuował naukę w Gimnazjum im. Adama Mickiewicza. W 1927 roku rozpoczął studia na wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego i wstąpił do Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. 26 czerwca 1932 roku z rąk biskupa Stanisława Adamskiego przyjął święcenia kapłańskie. Swoją posługę duszpasterską rozpoczął w parafii św. Barbary w Chorzowie. Po roku dostał skierowanie, a następnie został oddelegowany na specjalistyczne studia do Leuven w Belgii, gdzie podjął studia na Wydziale Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu. Jednakże bardzo szybko przeniósł się do Paryża. Kontynuował naukę w Instytucie Nauk Ekonomicznych na Uniwersytecie Paryskim, by ostatecznie w 1936 roku zdać egzamin doktorski z zakresu nauk społecznych i obronić pracę doktorską. Drugą rozprawę doktorską obronił na Wydziale Prawa Uniwersytetu Paryskiego w czerwcu 1937 roku. W październiku 1937 roku objął funkcję wikariusza w Brzezinach Śląskich, gdzie przeżył cały okres okupacji hitlerowskiej. Od 1946 roku kierował referatem duszpasterskim w kurii. W latach 1949-1950 prowadził wykłady z Teologii Pastoralnej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Sakrę biskupią z rąk Stanisława Adamskiego otrzymał 24 grudnia 1950 roku. Walczył o przywrócenie katechizacji w szkole, za co w listopadzie 1952 roku został zatrzymany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Przetrzymywano go w piwnicy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa. Był konsultorem w Komisji ds. Laikatu i Środków Masowego Przekazu w czasie przygotowań do soboru watykańskiego II, a po zakończeniu soboru pełnił funkcję członka Posoborowej Komisji ds. Laikatu. Był członkiem Komisji Episkopatu Polski ds. Duszpasterstwa Ludzi Pracy oraz inicjatorem Ogólnopolskiego Sekretariatu Duszpasterstwa Głuchoniemych z siedzibą w Katowicach. Od 1967 roku biskup w diecezji katowickiej. Działał aktywnie na rzecz klasy robotniczej, nazywany był duszpasterzem robotników, za co został mianowany Honorowym Górnikiem kopalni „Ziemowit”. 23 kwietnia 1983 roku, w wieku 75 lat złożył rezygnację z biskupstwa katowickiego. Zmarł 12 kwietnia 1989 roku. Spoczął w krypcie archikatedry Chrystusa Króla w Katowicach.

Bienek Horst (ur. 7 maja 1930 r., zm. 7 grudnia 1990 r.) – pisarz, redaktor, reżyser, rzeźbiarz.

Urodził się w Zatorze dzielnicy Gliwic, tam też spędził dzieciństwo i wczesną młodość. Był najmłodszym z sześciorga dzieci Hermanna i Valerie. Jego ojciec pracował jako ogrzewacz lokomotyw, a matka była nauczycielką gry na pianinie. Po ataku na Polskę jego ojciec został przeniesiony do Salzgitter w dolnej Saksonii, po śmierci matki w 1941 r. Horst Bienek pozostawał pod opieką dwóch starszych sióstr. W 1945 roku był świadkiem marszu śmierci więźniów z KL Auschwitz, wielokrotnie podkreślał jak wstrząsające było dla niego to doświadczenie. Po wkroczeniu Armii Czerwonej na Górny Śląsk został przymuszony do robót demontażowych maszyn wywiezionych do ZSRR. Wkrótce opuścił Gliwice i po wysiedleniu udał się najpierw do Köthen w radzieckiej strefie okupacyjnej, a później przeniósł się do Poczdamu, gdzie w 1949 r. pracował jako wolontariusz w redakcji gazety “Die Tagespost”, w tym samym czasie dostał pierwszą nagrodę za swoją prozę. W następnym roku brał udział w kursie dla młodych pisarzy w Bad Saarow, a po publikacji jego poezji w czasopiśmie “Sinn und Form” został studentem Bertolta Brechta w Berlinie Wschodnim. W listopadzie tego roku został aresztowany za rzekome szpiegostwo i działanie na szkodę państwa. Wiosną 1952 roku został skazany na 20 lat ciężkich robót w gułagu w Workucie. Po trzech latach został zwolniony w trakcie amnestii w 1955 r., wyjechał do RFN i mieszkał kolejno w Salzgitter, Kolonii i Frankfurcie, gdzie pracował jako redaktor literacki. W swoich wierszach i tekstach z tego okresu próbował przepracować traumę obozową. Na początku lat 60. przeniósł się do Monachium, gdzie mieszkał aż do śmierci. W tym czasie pracował jako redaktor i niezależny pisarz. Był członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Pisarzy, Niemieckiej Akademii Języka i Poezji, w latach 1982-90 dyrektorem Departamentu Literatury i Wiceprezes Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Podróżował z wykładami po Europie, Ameryce i Australii, wielokrotnie nagradzany za twórczość literacką i filmową. Przez całe życie czuł się związany z Górnym Śląskiem, po wprowadzeniu stanu wojennego i krwawej pacyfikacji kopalni Wujek zorganizował w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium wieczór solidarności z Polską, podczas którego czytano teksty polskich pisarzy. W Polsce najbardziej znany jest ze swojej tetralogii poświęconej rodzinnym Gliwicom: Pierwsza polka (1975), Wrześniowe światło (1977), Czas bez dzwonów (1979) oraz Ziemia i ogień (1982). Jego proza była często odrzucana przez rodaków, ponieważ stawiał trudne pytania m.in. o postawy Niemców podczas wojny. Poza pisarstwem tworzył również rzeźby, jedna z jego prac znajduje się w zbiorach Muzeum w Gliwicach. Zmarł w 1990 r. w Monachium.

Bieniasz Maciej (ur. 22 grudnia 1938) – artysta, malarz, grafik, poeta, pedagog

Urodził się w Krakowie, tam też w 1963 roku ukończył studia na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych. W 1974 roku rozpoczął pracę w katowickiej filii Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (obecna Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach), przez kolejne 35 lat był profesorem tej uczelni. Był współzałożycielem grupy artystycznej Wprost (1965-1986), a w latach 80. związał się z kręgiem Kultury Niezależnej. W czasie stanu wojennego rozgłos zdobył jego wiersz Idą pancry na Wujek powielany w podziemiu jako dzieło anonimowego autora. Przez większość swojego życie mieszkał w Katowicach (1969-2012), co znalazło odzwierciedlenie m.im. w cyklu Portret miasta. Jego twórczości wywodziła się z braku zgody na zastaną rzeczywistość, wyrażała bunt przeciw niej, a jednocześnie zdominowana była przez tematykę społeczną i ludzkie problemy. Jak sam artysta mówił po okresie komunizmu ona sam mógł wrócić do martwych natur, bo sztuka wreszcie zaczęła mówić o człowieku, a problemy z jakimi się dzisiaj ludzie borykają są już zupełnie inne. Obecnie mieszka w Tarnowie

Jest laureatem licznych nagród, m in. Muzeum Archidiecezji Warszawskiej dla grupy Wprost (1984); komitetu Kultury Niezależnej „Solidarność” (1987); Ministra Kultury i Sztuk za całokształt twórczości (1994).

Blachnicki Franciszek (ur. 24 marca 1921 r., zm. 27 lutego 1987 r) – duchowny kościoła rzymskokatolickiego, założyciel Ruchu Światło-Życie

Urodził się w Rybniku, uczęszczał do szkół w Orzeszu i Tarnowskich Górach, gdzie później przeprowadziła się jego rodzina. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 roku, później działał w konspiracji na terenie Tarnowskich Gór. W 1940 roku został aresztowany przez gestapo, po kilku tygodniach przesłuchań przewieziono go do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, gdzie przebywał przez 14 miesięcy. W 1941 roku przeniesiono go z KL Auschwitz do więzienia śledczego w Zabrzu, a potem w Katowicach. W marcu 1942 roku zapadł wyrok egzekucji za działalność konspiracyjną przeciw hitlerowskiej Rzeszy. W czasie prawie 5 miesięcznego oczekiwania w celi śmierci przeżył swoje nawrócenie, a sam wyrok został zamieniony na 10 lat ciężkiego więzienia, które miał odbyć po zakończeniu wojny. Do tego czasu miał przebywać w obozach pracy (były to obozy i więzienia w Raciborzu, Rawiczu, Börgermoor, Zwickau i Lengenfeldzie KL Flossenbürg). Po zakończeniu II wojny światowej wstąpił do Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie, a 25 czerwca 1950 otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa Stanisława Adamskiego w Kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach. Pracował jako wikary w kilku parafiach diecezji katowickiej: Parafii św. Marii Magdaleny w Tychach, Parafii MB Królowej Różańca Świętego w Łaziskach Górnych, Parafii św. Jerzego w Rydułtowach, Parafii św. Marii Magdaleny w Cieszynie i Parafii św. Bartłomieja w Bieruniu Starym. W 1956 roku rozpoczął pracę w redakcji ,,Gościa Niedzielnego”. Od 1957 roku prowadził przeciwalkoholową kampanię społeczną pod nazwą Krucjata Wstrzemięźliwości, która wydawała dwutygodnik ,,Niepokalana zwycięża”. Działalność zaangażowała kapłanów i świeckich, co nie spodobało się ówczesnej władzy komunistycznej. Kiedy 29 sierpnia 1960 roku Centrala Krucjaty Wstrzemięźliwości w Katowicach została zamknięta przez władze państwowe, ks. Blachnicki wysłał do władz państwowych, kościelnych oraz mediów memoriał, w którym krytykował prześladowanie Kościoła katolickiego w Polsce i sugerował, że likwidując Krucjatę władza występuje przeciwko narodowi. Za takie zarzuty został aresztowany w marcu 1961 roku. Po 4 miesiącach aresztu w więzieniu w Katowicach został skazany na 13 miesięcy więzienia z zawieszeniem na trzy lata, po czym został zwolniony. W październiku 1961 roku ks. F. Blachnicki rozpoczął studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W latach 1964-1972 był pracownikiem KUL-u, współorganizował Instytut Teologii Pastoralnej. Opublikował ok. 100 prac naukowych i popularnych. Od roku 1963 zaczął też działać w tzw. ruchu oazowym, prowadząc 15-dniowe rekolekcje skierowane do różnych grup (młodzieży, dorosłych i całych rodzin) – z tego rozwinął się później Ruch Światło-Życie. W grudniu 1981 roku, gdy ogłoszono stan wojenny, ks. F. Blachnicki był w Rzymie. Ponieważ nie mógł wrócić do Polski, zamieszkał od 1982 r. w ośrodku polskim Marianum w zachodnioniemieckim Carlsbergu RFN. Założył tam Międzynarodowe Centrum Ewangelizacji Światło-Życie, oraz Chrześcijańską Służbę Wyzwolenia Narodów – dla narodów Europy Wschodniej walczących o wyzwolenie spod reżimów komunistycznych. Zmarł nagle w Carlsbergu 27 lutego 1987.

Buszko Henryk (ur. 3 września 1924, zm. 31 lipca 2015 ) – polski architekt, przedstawiciel modernizmu, urbanista, nauczyciel akademicki, od 1949 członek Stowarzyszenia Architektów Polskich;

Urodził się 3 września 1924 roku we Lwowie, w 1931 roku przeniósł się do Hrubieszowa, następnie do Nowego Targu gdzie w roku 1944 ukończył Technikum Wodno-Melioracyjne. Naukę kontynuował na Wydziale Architektury przy Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (1945-1949). W latach 1949–1958 pracował w biurze architektonicznym Miastoprojekt Katowice. W 1958, razem z Aleksandrem Frantą, otworzyli państwową Pracownię Projektów Budownictwa Ogólnego w Katowicach, gdzie wykonali prawie 500 projektów. W latach 1970-1978 pracował jako wykładowca akademicki na Politechnice Śląskiej. Był również aktywnym członkiem i prezesem (1965-1969 i 1972-1975) Stowarzyszenia Architektów Polskich. Do najbardziej znanych projektów przy których pracował można wymienić: Osiedle Tysiąclecia w Katowicach wybudowane w latach 1961-1982 i zaprojektowane jako samowystarczalne małe miasteczko w mieście – miało się składać z pięciu jednostek urbanistycznych – Osiedla Dolnego, Centrum Usług, Osiedla Centralnego, Osiedla Górnego i Osiedla Zachodniego oraz trzech ośrodków usługowych i trzech centrów edukacyjnych; Osiedle Gwiazdy w Katowicach wybudowane w latach 1978−1985 wyróżniają się podstawą budynków, którą jest gwiazda ośmioramienna, w części bloków na 1 piętrach znajdują się pomieszczenia usługowe, przedszkole, czy też gabinet stomatologiczny; uzdrowisko Ustroń-Zawodzie z charakterystycznymi zabudowaniami w kształcie piramid. Zmarł 31 lipca 2015 roku w Katowicach. Pochowany został na zakopiańskim cmentarzu, w rodzinnym grobowcu, obok żony i teściów.

Chełkowski August (ur. 27 lutego 1927 r., zm. 31 października 1999 r.) – fizyk, rektor Uniwersytetu Śląskiego, polityk, senator oraz marszałek senatu.

Urodził się w Telkwicach w rodzinie Franciszka Chełkowskiego i Emilii z Mieczkowskich. Jego ojciec był ziemianinem i lokalnym działaczem narodowym. Maturę zdał w Poznaniu. W roku 1952 ukończył studia magisterskie na kierunku fizyka na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Tam też w roku 1959 uzyskał stopień doktora oraz w roku 1963 doktora habilitowanego. Z Poznańską uczelnią był związany do 1967 roku, w którym to został docentem w Katedrze Fizyki Ciała Stałego Filii UJ w Katowicach (od 1968 Uniwersytet Śląski). W 1973 został profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Śląskim, a od 1990 profesorem zwyczajnym fizyki. Od 1968 do 1999 był kierownikiem Zakładu Fizyki Ciała Stałego Instytutu Fizyki. W latach 1969-1976 i 1983-1986 był dyrektorem Instytutu Fizyki. W okresie 1968-1972 był dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii. Od stycznia do sierpnia 1981 był prorektorem. Od 1 września 1981 do 16 stycznia 1982 sprawował funkcję rektora Uniwersytetu Śląskiego. W 1980 roku wstąpił do “Solidarności”. Jako jedyny rektor był internowany w czasie stanu wojennego. Od 1989 roku do końca życia pełnił funkcję senatora. Od 1991 do 1993 roku był marszałkiem senatu. W 1998 otrzymał nagrodę Lux ex Silesia . Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski w 2009 roku. Został pochowany na Cmentarzu Junikowo w Poznaniu.

Chromik Jerzy (ur. 15 czerwca 1931, zm. 20 października 1987) – polski lekkoatleta, specjalista biegów długodystansowych, olimpijczyk, rekordzista świata.

Urodził się 15 czerwca 1931 w Kosztowach (dzisiaj dzielnica Mysłowic). Z wykształcenia inżynier – mechanik górnictwa. W latach 1953-1957 pracował w wydziale inwestycji budownictwa sportowego Rady Głównej Zrzeszenia Sportowego „Górnik”. W 1957 roku rozpoczął pracę w kopalni węgla „Wujek”, najpierw zajmując stanowisko sztygara zmianowego a później inspektora w dziale inwestycji. Od młodości związany z lekką atletyką. Był zawodnikiem Górnika Mysłowice, OWKS Kraków i Górnika Zabrze. Na swoje pierwsze sukcesy związane ze sportem nie musiał czekać długo, gdyż już w wieku 19 lat został mistrzem Śląska na 5000 metrów (1950). Dwukrotnie występował na olimpiadzie (w Melbourne 1956 i Rzymie 1960), jednak nie osiągnął tam znaczących sukcesów. Został jednak trzykrotnym rekordzistą świata w biegu na 3000 metrów z przeszkodami. W 1962 roku zakończył karierę czynnego sportowca. Jerzy Chromik został uhonorowany tytułem Zasłużonego Mistrza Sportu w 1954. W 1964 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski. Zmarł 20 października 1987 roku i został pochowany na cmentarzu parafialnym św. Józefa w Zabrzu.

Cieślik Gerard (ur. 29 kwietnia 1927, zm. 3 listopada 2013) – polski piłkarz, napastnik, zawodnik Ruchu Chorzów, reprezentant Polski, olimpijczyk.

Urodził się 29 kwietnia 1927 roku w Hajdukach Wielkich. Od początku swojej kariery sportowej związany był z jednym klubem, Ruch Chorzów. Początek jego kariery przerwała druga wojna światowa, w czasie której został przymusowo wcielony do Wehrmachtu gdzie spędził czas od grudnia 1944 roku do końca wojny. Po wojnie, pomimo epizodu w Wehrmachcie kontynuował karierę sportową w swoim ukochanym klubie. Był zawodnikiem “niebieskich” do końca czynnej kariery sportowej w 1959 roku, ale nawet po jej zakończeniu nie rozstał się z Ruchem Chorzów. Został trenerem oraz członkiem zarządu klubu. W swojej sportowej karierze rozegrał dla klubu 249 meczów. Rozegrał również 45 meczów jako reprezentant Polski. W dowód uznania jego zasług dla sportu i kraju został w 1999 roku odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 3 listopada 2013 roku i został pochowany na chorzowskim cmentarzu przy ulicy Granicznej.

Dubiel Paweł pseudonim Paweł Lubojański, Paweł Śląski, Paweł Zabrski (1902-1980) – polski działacz narodowy na Górnym Śląsku, dziennikarz, prezydent miasta Zabrze

Paweł Dubiel urodził się 6 grudnia 1902 roku w Królewskiej Hucie. Był synem Pawła i Marii z Lubojańskich. Podobnie jak jego ojciec był publicystą i działaczem narodowym na Górnym Śląsku. Z żoną Władysławą z Kogutów miał dwoje dzieci. W 1920 roku wstąpił do NPR. Był aktywnym członkiem Związku Młodzieży Polskiej „Jedność” oraz Związku Obrońców Śląska. Uczestniczył w II i III Powstaniu Śląskim, a także w akcji plebiscytowej. Do 1939 roku był zatrudniony w ZUS. W kwietniu 1940 roku został aresztowany pod zarzutem szeroko pojętej działalności antyniemieckiej i osadzony w obozie koncentracyjnym w Dachau (nr 12831), a następnie, w sierpniu 1940 roku przeniesiony do obozu zagłady w Mauthausen (nr 2367). W latach 1945-1950 Paweł Dubiel piastował urząd prezydenta Miasta Zabrze. W 1949 roku został członkiem CK Stronnictwa Demokratycznego. W latach 1962–1963 stał na czele zespołu redakcyjnego „Kuriera Polskiego”.

Dudek Ireneusz (ur. 7 maja 1951 r.) – kompozytor, wokalista i autor tekstów.

Urodził się w Katowicach w rodzinie ze śląskimi tradycjami, w wieku 7 lat rozpoczął naukę gry na skrzypcach, w wieku 15 lat zaczął się uczyć gry na harmonijce ustnej. Swój pierwszy amatorski zespół Silesian Blues Band założył pod koniec lat 60. Po odejściu z Silesian Blues Band, w 1972 roku przez chwilę współpracował z zespołem bluesowym Hall z Krakowa, w 1973 roku wszedł w skład En Face, z którym wydał pierwszy album, „Senny świat”, w tym samy roku stworzył zespół Apokalipsa, który działał przez 3 lata, jednak nie odniósł większych sukcesów. W roku 1974 zagościł w składzie Breakoutu jako harmonijkarza. Jesienią 1977 roku założył z Janem Janowskim bluesowy duet Irjan, który z czasem powiększył się on o kolejnych członków. Irjan dawał koncerty w Polsce, Zachodnich Niemczech i USA. Po powrocie z trasy po Stanach rozwiązał Irjan i rozpoczął pracę nad przygotowaniem pierwszej edycji festiwalu Rawa Blues w 1981 roku, którego kolejne edycje odbywają się do dzisiaj. Po festiwalu założył Dudek Blues Band, a dwa lata później Sesję Bluesową, używającą również nazwy Big Blues Band. W 1984 roku Dudek stworzył zespół Shakin’ Dudi, który specjalizował się w utworach rock’n’rollowych w stylu lat 60. (”Au sza la la la” i “Och, Ziuta”). W 1988 roku wyjechał do Holandii, gdzie koncertował z nową grupą Symphonic Blues, w Polsce występował sporadycznie. W 1989 roku miał wypadek samochodowy, który prz kilka miesięcy uniemożliwił mu granie. Do Polski powrócił w 1993 roku. W 1999 roku reaktywował Shakin’ Dudi i nagrał z nim płytę Platynowa płyta, a w 2001 roku zespół nagrał Płytę roku, z utworami skomponowanymi przez Dudka i tekstami autorstwa Dariusza Duszy. W 2004 roku wraz z Shakin’ Dudi nagrał program telewizyjny Shakin’ Dudi – śpiewak przebojów, a 2008 roku zespół wydał album Złota płyta – ciąg dalszy.

Zdobyte nagrody: nagroda publiczności na KFPP w Opolu za piosenkę „Au sza la la la”(1985), Nagrody im. M. Jurkowskiej przyznawanej przez Program III Polskiego Radia (1996), Cegła Janoscha (2005).

Eckert Horst Janosch ( 11 marca 1931 w Zabrzu) – pisarz niemieckojęzyczny.

Urodzony w Zabrzu-Zaborzu, wychował się w biednej rodzinie robotniczej. Do szkoły chodził krótko, porzucił naukę w wieku 13 lat i rozpoczął pracę w fabryce jako ślusarz. Po II wojnie światowej jego rodzina została przesiedlona do Niemiec, do Oldenburga. Tam pracował w przędzalni oraz podjął naukę w szkole zakładowej. W 1953 roku przeniósł się do Monachium, gdzie przez dwa semestry studiował na Akademii Sztuk Pięknych. W 1960 roku wydał swoje pierwsze opowiadanie Historia konia Wałka, wtedy też powstał jego pseudonim artystyczny Janosch. W latach 60. zyskał ogromny rozgłos dzięki serii własnoręcznie ilustrowanych książeczek dla dzieci, o przygodach Tygryska i Misia. W 1970 ukazała jedna z jego najbardziej znanych książek Cholonek, czyli dobry Pan Bóg z gliny, opowiada o realiach panujących na niemieckiej części Górnego Śląska od dwudziestolecia międzywojennego aż do zakończenia II wojny światowej. Bohaterowie powieść przedstawieni są bez upiększeń, ze wszystkimi słabościami i przywarami, a Śląsk opisany jest nieraz brutalnie i dosadnie, ironicznie i gorzko, ale jednak z pewną czułością. W 2004 roku powieść została przeniesiona na deski Teatru Korez w Katowicach. Sukces, jaki odniósł, przekuł się na współpracę z wieloma wydawnictwami i czasopismami, jednak z czasem rosnące oczekiwania i zobowiązania przy jednocześnie coraz bardziej szwankujacym zdrowiu sprawiły, że nie potrafił ich udźwignąć. Postanowił porzucić dotychczasowe życie, meble sprzedał, część pamiątek spalił i z jedną torbą wyruszył w 1980 roku na Ibizę sądząc, że tam w krótkim czasie nadejdzie kres jego życia. Gdy nieoczekiwanie stan jego zdrowia się ustabilizował, postanowił przenieść się na Teneryfę, gdzie mógł zrealizować swoje marzenie o spokojnym życiu. Obecnie Janosch – Horst Eckert od lat mieszka w San Miguel na Teneryfie.

Flame Henryk pseudonim „Grot”, „Bartek” (1918-1947) – polski dowódca wojskowy, kapral pilot Wojska Polskiego, kapitan Narodowych Sił Zbrojnych, dowódca grup leśnych VII (Śląskiego) Okręgu NSZ

Henryk Flame urodził się 15 stycznia 1918 roku we Frysztacie na Zaolziu. Był synem Ernesta (Emeryka) i Marii z domu Raszyk. W 1919 roku cała rodzina przeniosła się do Czechowic, gdzie w późniejszych latach Henryk ukończył gimnazjum. Swoją edukację kontynuował w Szkole Przemysłowej w Bielsku, uzyskując zawód ślusarza mechanika samolotów. W trakcie nauki działał w paramilitarnej organizacji młodzieżowej „Orlęta”. W 1936 roku wstąpił do Wojska Polskiego jako ochotnik, a trzy lata później ukończył Szkołę Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Bydgoszczy. Jako kapral pilot został przydzielony do 2. Pułku Lotniczego w podkrakowskich Rakowicach. W trakcie Kampanii Wrześniowej walczył w obronie przeciwlotniczej Warszawy. 17 września 1939 roku, podczas jednego z lotów rozpoznawczych, został zestrzelony pod Stanisławowem przez wkraczających do Polski Sowietów. W obawie przed dekonspiracją i aresztowaniem oraz powołaniem do armii niemieckiej jesienią 1943 roku, Henryk Flame wraz z podległymi mu żołnierzami ukrył się w lesie, gdzie zorganizował samodzielny oddział partyzancki działający na Podbeskidziu. W październiku 1944 roku Flame został zaprzysiężony na żołnierza Narodowych Sił Zbrojnych. W lutym 1945 roku, na rozkaz NSZ, Flame ujawnił się i oficjalnie został komendantem miejscowego komisariatu MO. Od tego momentu, działał pod pseudonimem operacyjnym „Bartek” i na nowo formował oddziały partyzanckie VII Okręgu Śląsko-Cieszyńskiego NSZ, co dało początek „drugiej konspiracji”. Oddział „Bartka” był największą i najlepiej działającą antykomunistyczną formacją na Śląsku Cieszyńskim, walczącą z ogromną skutecznością z UB i Korpusem Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Henryk Flame zginął w wyniku skrytobójczego zamachu 1 grudnia 1947 roku w Zabrzegu. Sprawcą zamachu był miejscowy milicjant Rudolf Dadak, którego nigdy nie osądzono za popełnione morderstwo.

Franta Aleksander ( 1 lutego 1925) – architekt. Urodził się 1 lutego 1925 roku w Krakowie. W latach 1941-1944 uczęszczał do Technikum Wodno-Melioracyjnego w Nowym Targu. Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki. W latach 1949–1958 pracował w biurze architektonicznym Miastoprojekt Katowice. W 1958, razem z Henrykiem Buszką, otworzyli państwową Pracownię Projektów Budownictwa Ogólnego w Katowicach, gdzie wykonali prawie 500 projektów. Wykładał na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej w latach 1971-1979. W ramach swojej kariery architektonicznej zaprojektował wiele budynków, głównie na Górnym Śląsku i w regionach górskich. We współpracy z innymi architektami zaprojektował m. in Osiedle Tysiąclecia, Osiedle Gwiazdy w Katowicach, kościół pw. Podwyższenia Krzyża Św. i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych w Katowicach, ośrodek wypoczynkowy górnictwa miedzi (obecnie Hotel Malachit) w Świeradowie-Zdroju oraz wiele innych.

Gibiński Kornel (ur. 7 września 1915, zm. 31 marca 2012) – polski lekarz, profesor doktor habilitowany nauk medycznych, internista, gastroenterolog, farmakolog kliniczny, filozof medycyny oraz członek PAN i PAU. Urodził się 7 września 1915 roku w Krakowie. Tam też studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia ukończył w 1939 roku. W 1944 roku został aresztowany przez Niemców za działalność w AK i osadzony w obozie KL Gross-Rosen, gdzie kontynuował pracę lekarza. W 1945 roku obronił pracę doktorską, by habilitować się w 1949 roku. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1954 roku, a profesorem zwyczajnym został w roku 1966. Po wojnie pracował we Wrocławiu, a w 1953 roku przeniósł się na Górny Śląsk. Stworzył III Katedrę i Klinikę Chorób Wewnętrznych Śląskiej Akademii Medycznej w Bytomiu. W 1974 roku został kierownikiem pierwszej w Polsce Kliniki Gastroenterologii i Instytutu Chorób Wewnętrznych Kliniki Gastroenterologii w Katowicach, którymi kierował do emerytury w 1985 roku. Był inicjatorem powołania komisji etycznej przy Śląskiej Akademii Medycznej w 1982 roku, został wybrany na przewodniczącego Komisji Etyki Medycznej PAU w 1992 roku i przewodniczącym Komitetu Etyki w Nauce przy Prezydium PAN. Założył Polskie Towarzystwo Gastroenterologiczne oraz był członkiem wielu polskich i zagranicznych towarzystw. Napisał wiele monografii, rozdziałów w pracach zbiorowych oraz artykułów. Za swoją działalność i dorobek naukowy został doceniony zarówno w kraju jak i zagranicą. Zmarł 31 marca 2012 roku w Katowicach natomiast został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie. Był doktorem honoris causa kilku polskich i jednej amerykańskiej uczelni. Został odznaczony m.in.: Orderem Budowniczych Polski Ludowe, Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Otrzymał również nagrody Fundacji Alfreda Jurzykowskiego, „Lux ex Silesia” – „Światło ze Śląska” oraz medal „Gloria Medicinae”.

Gierek Edward (1913-2001) – polski polityk, działacz komunistyczny, w latach 1970–1980 I sekretarz KC PZPR

Edward Gierek urodził się 6 stycznia 1913 roku we wsi Porąbka (obecnie dzielnica Sosnowca). Pochodził z rodziny robotniczej. Ojciec Adam, pracował jako górnik w kopalni „Kazimierz”, gdzie zginął w wypadku w 1917 roku. Matka Paulina wyszła powtórnie za mąż. Edward Gierek zakończył edukację na szkole elementarnej. W 1923 roku wraz z matką i ojczymem wyjechał do Francji w poszukiwaniu lepszego, dostatniejszego życia. W 1926 roku podjął pracę w kopalni Arenberg Valers jako ładowacz. W 1929 roku przeniósł się razem z rodziną do Paryża. Miejsca zamieszkania i zatrudnienia zmieniał jeszcze w tym okresie wielokrotnie. W maju 1931 roku wstąpił do związków zawodowych Francuskiej Partii Komunistycznej. W 1934 roku stanął na czele strajku solidarnościowego, zorganizowanego przeciwko masowym zwolnieniom Polaków w kopalni Leforest, za co został odesłany do Polski. Po powrocie do kraju, jeszcze tego samego roku został powołany do służby wojskowej. W 1936 roku ożenił się, zakończył służbę w wojsku i wyjechał do Belgii. W następnych latach był zatrudniony głównie w górnictwie, aktywnie działając w partii komunistycznej i w organizacjach polonijnych. W 1948 roku powrócił do Polski na stałe. Od 1954 roku był członkiem KC PZPR, a od 1970 roku pełnił funkcję I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach. W grudniu 1970 roku, w obliczu tragicznych wydarzeń na wybrzeżu, związanych z krwawym atakiem oddziałów milicji obywatelskiej i wojska na pracowników stoczni, Edward Gierek z Wojciechem Jaruzelskim i Stanisławem Kanią, stanął na czele partii gdyż jego kandydatura była kompromisem wobec wykluczających się wewnątrzpartyjnych stronnictw. Został wówczas I sekretarzem KC PZPR. W trakcie jego rządów, państwo polskie zaciągnęło kredyty w krajach zachodnich. Dzięki temu zrealizowano inwestycje, takie jak Huta Katowice czy Port Północny. Niestety polityka kredytowa Edwarda Gierka zaowocowała ogromnym zadłużeniem. Spadek poparcia dla rządów Edwarda Gierka był również związany z falą strajków z przełomu lipca i sierpnia 1980 roku i powstaniem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. 6 września 1980 roku, Edward Gierek utracił dotychczasowe stanowisko I Sekretarza KC PZPR, a na jego miejsce wybrano Stanisława Kanię. Gierek zmarł 29 lipca 2001 roku w Cieszynie. Spoczął na cmentarzu w Sosnowcu (obecnie dzielnica Środula).

Gołba Kazimierz ( ur. 28 stycznia 1904, zm. 27 kwietnia 1952) – pisarz.

Urodził się w Rzeszowie, studia historyczne ukończył w Krakowie, na Uniwersytecie Jagiellońskim. Już w czasie studiów rozpoczął współpracę z krakowskimi czasopismami. W 1926 r. przyjechał na Śląsk, gdzie rozpoczął pracę w szkole w Szopienicach-Roździeniu, a w 1934 r. został przeniesiony do Publicznej Szkoły Powszechnej nr 15 w Katowicach. Był członkiem Związku Obrony Kresów Zachodnich, Związku Powstańców Śląskich, Związku Kolejarzy. Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Katowic we wrześniu 1939 roku, Kazimierz Gołba został aresztowany przez Gestapo, a następnie uwolniony, ukrywał się w Sosnowcu. W czasie wojny zaangażował się w tajne nauczanie. Po wojnie był kierownikiem teatrów w Opolu i Sosnowcu. Zmarł w Katowicach 27 kwietnia 1952. Tworzył krótkie opowiadania oraz teksty publicystyczne publikowane na łamach „Gościa Niedzielnego”, „Dziennika Zachodniego” oraz „Odry”. Do najbardziej znanych dzieł związanych z Górnym Śląskiem z okresu dwudziestolecia międzywojennego należą: wiersz Braciom z Górnego Śląska, powieści Dusze w maskach i Młodzieżowcy, dramaty Legenda o świętym Jacku, Lompa, (w 1939 r.) wiersz Wodzu. W 1947 r. powstała jego najsłynniejsza książka Wieża spadochronowa.

Górecki Mikołaj Henryk ( 6 grudnia 1933, zm. 12 listopada 2010) – kompozytor, profesor i rektor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach

Urodził się w Czernicy, po śmierci matki jego ojciec ożenił się po raz drugi i rodzina przeniosła się do Rydułtów. W dzieciństwie ojciec i macocha starali się stłumić muzyczne zainteresowania syna, który edukację muzyczną rozpoczął dopiero w wieku 19 lat. W 1952 roku został przyjęty do Szkoły Muzycznej w Rybniku na wydział instruktorsko-pedagogiczny. W latach 1955-1960 studiował kompozycję u Bolesława Szabelskiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Jako pierwszy w historii student kompozycji miał swój monograficzny koncert, który był jednocześnie jego oficjalnym debiutem 27 lutego 1958 roku. Tego samego roku zaprezentował warszawskiej publiczności utwór Epitafium – od tego momentu znalazł się w gronie twórców wyznaczających nowe kierunki rozwoju polskiej muzyki. W latach 60. razem z Krzysztofem Pendereckim i Kazimierzem Sierockim opracował nowy typ muzyki zwany sonoryzmem, polegający na nietradycyjnym wydobyciu brzmienia z tradycyjnych instrumentów. Od 1965 do 1979 roku Górecki pracował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach, a w latach 1975–1979 pełnił funkcję rektora. W wyniku konfliktu z władzami ustąpił z funkcji i przez kolejne lata zajmował się pisaniem i komponowanie. Zmarł w 2010 roku, a jego imieniem nazwano Filharmonię Śląską w Katowicach.

Do najbardziej znanych utworów Góreckiego należą m.in. Ad Matrem, Beatus vir (powstały na zamówienie krakowskiego kardynała, Karola Wojtyły, a jego prawykonanie miało miejsce podczas I Pielgrzymki Papieskiej do Ojczyzny w czerwcu 1979 roku), Trzy utwory w dawnym stylu, II Symfonia Kopernikowska, Już się zmierzcha, muzyka na kwartet smyczkowy, a przede wszystkim 3. Symfonia pieśni żałosnych (skomponowana w 1976 roku), która trafiła w roku 1992 na pierwsze miejsca amerykańskich i angielskich list przebojów. Obok symfonii komponował pieśni, miniatury, oratoria i wiele innych gatunków muzycznych.

Był wielokrotnie nagradzany m.in.: Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1973), Złotym Medalem Zasłużonych Kulturze Gloria Artis Orderu Ecce Homo (2000), Krzyżem Komandorski z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta (2003), „Lux ex Silesia” (2003), Orderem świętego Grzegorza Wielkiego (nadanym przez papieża Benedykta XVI w 2009 r.), Orderem Orła Białego (2010).

Grudzień Zdzisław pseudonim „Dezymber” (1924-1982) – górnik, polityk, działacz partyjny

Zdzisław Grudzień urodził się 6 października 1924 roku w Escaudain we Francji. We wczesnych latach młodości przebywał na terenie Belgii i Francji, gdzie pracował jako górnik. W trakcie pobytu we Francji, w 1942 roku wstąpił do Francuskiej Partii Komunistycznej. W tym czasie poznał Edwarda Gierka, dzięki któremu jego kariera polityczna nabrała rozpędu. Po powrocie do kraju w 1948 roku wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, Związku Walki Młodych oraz Związku Młodzieży Polskiej. W 1954 r. skierowano go do Stalinogrodu (Katowic), gdzie objął funkcję przewodniczącego ZW ZMP w Katowicach. W 1956 r. został zatrudniony na etacie pracownika politycznego Wydziale Propagandy KW PZPR w Katowicach, a wiosną 1957 r. otrzymał awans na kierownika wydziału. W lutym 1960 r. Biuro Polityczne PZPR w Warszawie zatwierdziło jego nominację na stanowisko sekretarza ds. propagandy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach. W 1960 r. wszedł również w skład egzekutywy KW PZPR w Katowicach. W 1964 r. został sekretarzem ds. organizacyjnych KW PZPR w Katowicach, odpowiedzialnym m.in. za funkcjonowanie partii w województwie. W tym samym roku awansował w partyjnej hierarchii na członka Komitetu Centralnego PZPR. W 1965 r. został posłem na sejm. Był nim w okresie IV, V, VI, VII i VIII kadencji (1965–1981). W 1964 r. został członkiem KC PZPR, którym pozostał do 1981 r. W latach 1960-1970 był najbliższym współpracownikiem Edwarda Gierka. Po objęciu przez Gierka funkcji I sekretarza Komitetu Centralnego PZPR, Grudzień awansował na stanowisko I sekretarza KW w Katowicach. 19 września 1980 r. na plenarnym posiedzeniu KW PZPR w Katowicach złożył rezygnację ze stanowiska I sekretarza KW PZPR w Katowicach, Niecały miesiąc później, 6 października 1980 r. złożył rezygnację z funkcji członka Biura Politycznego KC PZPR, a w dniu 9 lutego 1981 r. zrezygnował z funkcji członka KC, którą tego samego dnia zatwierdziło VIII Plenum KC. Oskarżany o defraudacje publicznego majątki i nadużycia władzy, był przesłuchiwany przed komisją KC zwaną Komisją Grabskiego. Jednocześnie wszczęto przeciwko niemu dochodzenie prokuratorskie, które jednak przerwała śmierć. W czerwcu 1981 r. wykluczono go z szeregów PZPR. Internowany po wprowadzeniu stanu wojennego w 1981 roku, trafił do wojskowego ośrodka internowania w Głębokiem na Pojezierzy Drawskim. W chwili internowania miał już za sobą dwa zawały. Trzeci, którego 30 stycznia 1982 r. doznał w Głębokiem okazał się śmiertelny.

Kilar Wojciech (ur. 17 lipca 1932, zm. 29 grudnia 2013) – pianista, kompozytor.

Urodził się we Lwowie, od najmłodszych lat pobierał lekcje gry na fortepianie. W 1944 roku rodzina musiała opuścić Lwów i przeniosła się do Rzeszowa, tam kontynuował naukę kontynuował naukę gry na fortepianie u Kazimierza Mirskiego w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej. W latach 1947–1948 uczęszczał do Państwowego Liceum Muzycznego w Krakowie, zaś w latach 1948–1950 do Państwowego Liceum Muzycznego w Katowicach, rozwijając równocześnie zarówno warsztat pianisty jak i ucząc się kompozycji pod okiem Bolesława Woytowicza. Studia rozpoczął w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach, kończąc je z wyróżnieniem w 1955 roku. Do roku 1958 był asystentem Woytowicza, a w latach 1959–1960 jako stypendysta rządu francuskiego kształcił się pod kierunkiem Nadii Boulanger w Paryżu. Na początku lat 60. wraz z Krzysztofem Pendereckim i Henrykiem Góreckim stworzył nową polską szkołę awangardową oraz nowy kierunek we współczesnej muzyce zwany sonoryzmem. W 1960 roku debiutował jako autor muzyki filmowej do filmu Kazimierza Kutza Nikt nie woła. W połowie lat siedemdziesiątych w komponowanej muzyce coraz więcej miejsca zajmowały inspiracje ludowe i religijne. W 1974 roku skomponował jeden z najsłynniejszych swoich utwór, poemat symfoniczny Krzesany. Po nim nastąpiły kolejne inspirowane górami utwory: Kościelec 1909 (1976), Siwa mgła (1979) oraz Orawa (1986). Równocześnie z nurtem folkloru podhalańskiego powstawały utwory religijne: Bogurodzica (1975), Exodus (1981), Victoria (1983), Angelus (1984). Napisał muzykę do ponad 130 filmów. Najbardziej znane utwory to walc z filmu Ziemia obiecana, walc z filmu Trędowata czy polonez z Pana Tadeusza. Kilar stworzył muzykę do znanych filmów zagranicznych jak Dracula Francisa Forda Coppoli czy Pianista Romana Polańskiego, stworzył również muzykę do 13 filmów Kazimierza Kutza. Zmarł w 2014 roku w Katowicach.

Był wielokrotnie nagradzany m.in: Nagrodą Fundacji im. Lili Boulanger w Bostonie (1960), Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki (1967, 1975, 2003), Nagrodą Związku Kompozytorów Polskich (1975), Nagrodą Województwa Katowickiego (1971, 1976, 1980), Nagrodą Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1984), Nagrodą Artystyczną Komitetu Kultury Niezależnej NSZZ „Solidarność” (1989), Nagrodę im. Wojciecha Korfantego (1995), „Lux ex Silesia” (1995), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2002), Diamentowym Laurem (2003), Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki w dziedzinie muzyki (2003), Śląską Nagrodą im. Juliusza Ligonia (2003), Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005), Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2008), Medalem Per artem ad Deum (2008), Orderem Orła Białego (2012).

Klimas-Błahutowa Maria (1909-1994) – Urodziła się 8 kwietnia 1909 roku w Koziegłowach, a młodzieńcze lata spędziła wraz z rodzicami w Dąbrowie Górniczej. W 1928 roku zdała egzamin maturalny i podjęła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim (polonistyka i germanistyka). 10 lipca 1932 roku poślubiła Romana Błahuta, a 25 czerwca 1937 roku uzyskała dylom magistra. Zaraz po tym została praktykantką w Państwowy Gimnazjum i Liceum Męskim im. Waleriana Łukasińskiego w Dąbrowie Górniczej. Po rocznej praktyce otrzymała posadę polonistki w Prywatnym Żeńskim Gimnazjum i Liceum im. Emilii Zawidzkiej w Dąbrowie Górniczej. W 1939 roku debiutowała w przestrzeni publicznej, prezentując swój esej Zagłębie w literaturze na antenie Radia Katowice. Już po wybuchu wojny, w 1940 roku, urodziła syna Jerzego. W czasie wojny zajmowała się również tajnym nauczaniem języka polskiego i historii. Nauczaniem zajmowała się również w czasach powojennych. Pierwsza jej powieść, Na hałdach rosną ludzie, została wydana w 1947 roku. Wówczas dołączyła również do Związku Zawodowego Literatów Polskich (później ZLP). Rok później urodziła córkę Ewę. Od tego czasu bardzo aktywnie działała w przestrzeni literackiej, kulturalnej i oświatowej. Pisała powieści i utwory sceniczne, które były kilkukrotnie nagradzane. Uzyskała m. in. nagrodę literacką miasta Katowic za powieść Przedmieście (1957) i Złotą Odznakę Zasłużonego w Rozwoju Województwa Katowickiego (1964). Była związana z periodykami kulturalnymi, publikując na ich łamach felietony i powieści i teksty literackie. Należała również do wojewódzkiego Towarzystwa Szkoły Świeckiej. Jej powieści można wpisać w nurt realizmu socjalistycznego. Zmarła 11 grudnia 1994 roku.

Koraszewski Jacek (ur. 13 sierpnia 1908 r., zm. 27 marca 1969 r.) działacz społeczno-polityczny, historyk literatury.

Urodził się i kształcił się w Opolu i Trzemesznie, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po zakończeniu studiów powrócił na Śląsk, gdzie podjął pracę w Bibliotece Sejmu Śląskiego w Katowicach początkowo jako zastępca kierownika, lecz już w 1937 roku został jej wicedyrektorem. Po wybuchu II Wojny Światowej ewakuował się do Francji przez Rumunię. Z Francji był zmuszony uciekać do Hiszpanii, a następnie do Maroka. W 1945 roku trafił do Londynu i rozpoczął pracę w Administracji Narodów Zjednoczonych do Spraw Pomocy i Odbudowy (UNRRA). W 1947 roku zdecydował się powrócić do Katowic, gdzie przez krótki okres pracował „Trybunie Robotniczej”. W 1948 roku jako pracownik Biblioteki Narodowej w Warszawie oddelegowany został do pracy w Śląskiej Bibliotece Publicznej (późniejsza Biblioteka Śląska). Początkowo pełnił funkcję wicedyrektora, by w 1957 roku zostać dyrektorem Biblioteki Śląskiej. Również w 1957 został dyrektorem nowo powołanego Śląskiego Instytutu Naukowego (ŚIN). Funkcję dyrektora ŚIN pełnił do roku 1966. 1957–1966). W latach 1961–1969 był również posłem na Sejm PRL. Zmarł 27 marca 1969 w Katowicach. Został patronem Śląskiego Instytutu Naukowego, Medycznego Studium Zawodowego w Gliwicach oraz jednej z katowickich ulic (w kolonii Boże Dary).

Kornhauser Julian (ur. 20 września 1946 r.) – poeta, prozaik, profesor nauk humanistycznych.

Rodzice Juliana Kornhausera poznali się jeszcze przed wojną w Chorzowie, jego ojciec Jakub Kornhausera był Żydem, a matka Małgorzata z domu Glombik katoliczką. Julian urodził się w Gliwicach, uczęszczał do V Liceum Ogólnokształcącego w Gliwicach, a następnie studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zadebiutował już na studiach wydając pierwsze utwory w miesięczniku Poezja i w Almanachu młodych „Iskier” w 1967 roku. W latach 1968-1975 był członkiem grupy poetyckiej Teraz, wraz z Adamem Zagajewskim wydał książkę programową pokolenia Nowej Fali – Świat nie przedstawiony. Od 1970 roku był pracownikiem Instytutu Filologii Słowiańskiej UJ, gdzie w 1975 roku uzyskał doktorat, w 1982 roku habilitację. Trzeci tomik poezji „Zabójstwo” (1973) wydał samodzielnie i opublikował w nim wiersze odrzucone przez cenzurę. W 1975 roku był sygnatariuszem Listu 59, przez co był rozpracowywany przez SB, z tego powodu oraz z racji utrzymywania kontaktów z osobami związanymi z KOR, SB utrudniała publikacje jego utworów oraz awans na uczelni. Po ogłoszeniu stanu wojennego w grudniu 1981 roku był internowany. W latach 1981-1983 był współredaktorem miesięcznik Pismo oraz współautorem ukazującego się w drugim obiegu czasopisma „NaGłos”. W latach 1987-1988 oraz 1990-1991 był wicedyrektorem Instytutu Filologii Słowiańskiej UJ, a w latach 1993-2002 dyrektorem. W 1996 roku uzyskał tytuł naukowy profesora. W latach 2002-2005 kierował Katedrą Slawistyki w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Opolskiego. W efekcie komplikacji po udarze mózgu przebytym w 2008 roku wycofał się z pracy zawodowej oraz życia publicznego. W 2015 roku opublikował dwa wiersze: Do Stanisława Barańczaka oraz Powidła. Wieloletni członek kilku Komisji PAN i PAU oraz znawca literatury i kultury chorwackiej i serbskiej XX wiek, a także historii literatury polskiej po 1945 roku. Jest autorem ponad trzystu publikacji (w tym 14 monografii naukowych i tomów szkiców krytycznoliterackich). Pisał eseje i recenzje m.in. dla „Gazety Wyborczej”, „Tygodnika Powszechnego” i „Rzeczypospolitej”. Laureat licznych nagród m.in: Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1975), Europejskiej Nagrody Literackiej (1989), Nagrody Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich (1997), Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius” 2016 za całokształt twórczości.

Kossak Zofia 1 v. Szczucka, 2 v. Szatkowska (1890-1968) – Urodziła się 8 sierpnia 1890 roku w Kośminie. W 1910 roku przeniosła się do wołyńskiej wsi Skowródki. Lata swojej młodości spędziła na edukacji domowej, a zwłaszcza na poznawaniu literatury polskiej i francuskiej. Początkowo wybrała się na studia malarskie (1913-1914), jednak już w 1913 roku na łamach czasopisma „Wieś i Dwór” debiutowała opowiadaniem Bulli zaginął. Dwa lata później wzięła ślub ze Stefanem Szczuckim i osiadła na Wołyniu, skąd została wypędzona wraz z rodziną w 1917 roku. Te wydarzenia opisała w powieści Pożoga. W 1922 roku zmarł jej mąż, zamieszkała więc u ojca w Górkach Wielkich na Śląsku Cieszyńskim. Trzy lata później poślubiła Zygmunta Szatkowskiego. Do wybuchu II wojny światowej udało jej się wydać mnóstwo różnorodnych powieści, za które uzyskała kilka nagród, m. in. Hiszpański Krzyż Zasługi Zakonu Rycerskiego św. Łazarza I klasy. Okupację spędziła w Warszawie, gdzie brała udział w działaniach konspiracyjnych i współpracowała z ruchem oporu. Zajmowała się redakcją wielu czasopism, również gazetek dla młodzieży, i współorganizowała Front Odrodzenia Polski, na czele którego stanęła w 1942 roku. Od 1941 roku była poszukiwana przez gestapo, co nie przeszkodziło jej w dalszych działaniach. Podjęła współpracę z Komitetem Ratowania Żydów, Delegaturą Rządu Polskiego w Londynie i Komisją Walki Cywilnej. Za pomocą podziemnych wydawnictw wydawała liczne broszury. Ze względu na tak dużą aktywność konspiracyjną została aresztowana w 1943 roku i skazana na śmierć. Najpierw była więziona na Pawiaku, później w Oświęcimiu i wreszcie znów na Pawiaku. W 1944 roku, dzięki interwencji Delegatury Rządu, została zwolniona. Wówczas zaangażowała się w powstanie warszawskie, a po jego upadku przeniosła się do Częstochowy. W 1945 roku udało jej się wyjechać do Anglii, gdzie przebywała przez dziewięć lat. W 1957 roku wróciła do Warszawy, a rok później wyjechała do Górek Wielkich, gdzie osiadła już na stałe. Tam kontynuowała swoją pracę pisarską. Zmarła 9 kwietnia 1968 roku.

Kuczewski Władysław (ur. 27 kwietnia 1887 r., zm. 28 lutego 1963 r.) – metalurg, pierwszy rektor Politechniki Śląskiej, pełniący obowiązki rektora Politechniki Warszawskiej, poseł na Sejm Ustawodawczy.

Urodził się w Bobrujsku (środkowa Białoruś). Jego ojciec, Zygmunt, był z wykształcenia inżynierem kolejnictwa. Uczęszczał do wileńskiego gimnazjum, a następnie w latach 1905-1912 studiował w Petersburgu na Państwowym Instytucie Politechnicznym. Był trzykrotnie żonaty z : Zofią Nowicką, Anna Dołbiną oraz Janiną Mikołajewską. Po zakończeniu edukacji rozpoczął pracę w przemyśle zarówno w Polsce jak i zagranicą. Od 1936 do 1939 pełnił funkcję dziekana Wydziału Przemysłu na Wyższym Studium Nauk Społeczno-Gospodarczych w Katowicach. Po wybuchu II Wojny Światowej przeniósł się najpierw do warszawy, a następnie do Lwowa. W 1940 roku na skutek odmowy przyjęcia obywatelstwa radzieckiego został przymusowo przesiedlony do Tomska na Syberii. W roku 1944 powrócił do kraju. Początkowo został zatrudniony jako referent Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Szybko został mianowany pełnomocnikiem Resortu Gospodarki Narodowej i Finansów na Małopolskę i Śląsk. Od listopadzie 1944 sprawował również mandat poselski do Krajowej Rady Narodowej. Od stycznia do maja 1945 pełnił obowiązki Rektora Politechniki Warszawskiej. 30 maja 1945 minister oświaty powierzył mu obowiązki organizacyjne tworzenia Politechniki Śląskiej. Pełnił funkcję jej rektora do roku 1951.W latach 1952-1954 był rektorem Wieczorowej Szkoły Inżynierskiej w Katowicach. W roku 1954 został kierownikiem Katedry Metalurgii Żelaza na Politechnice Częstochowskiej i piastował to stanowisko do 1960 roku. Sprawował również mandat poselski na Sejm Ustawodawczy PRL w latach 1947-1952. Zmarł 28 lutego 1963 w Polanicy-Zdroju. Pochowany został na cmentarzu w Częstochowie.

Kukuczka Jerzy (ur. 24 marca 1948, zm. 24 października 1989) – polski taternik, alpinista i himalaista. Urodził się 24 marca 1948 roku w Katowicach. Pochodził z rodziny beskidzkich górali, co nie pozostało bez wpływu na jego zamiłowanie do gór. Początkowo uprawiał podnoszenie ciężarów, jednak ze względów zdrowotnych musiał zrezygnować. W 1965 roku kolega namówił go na wspinanie się na skałkach w Podlesicach. Był to początek jego przygody ze wspinaniem, która miała trwać do końca życia. Jeszcze w tym samym roku zapisał się do Harcerskiego Klubu Taternickiego im. gen. Mariusza Zaruskiego w Katowicach. Szybko okazało się to jednak niewystarczające i już w 1966 roku Kukuczka dołączył do Koła Katowickiego Klubu Wysokogórskiego. Rozpoczęło to tatrzański etap jego kariery, w czasie którego szkolił swoje umiejętności w wspinaczce. W 1972 roku wyjechał w Dolomity, by już w 1973 roku zdobywać szczyty Alp. W 1977 roku podjął pierwszą próbę zdobycia ośmiotysięcznika, Nanga Parbat, która nie powiodła się. Pierwszym zdobytym ośmiotysięcznikiem było w 1979 roku Lhotse. Już rok później w 1980 roku J. Kukuczka zdobył najwyższy szczyt ziemi, Mount Everest. Zginął 24 października 1989 roku próbując zdobyć Lhotse południową ścianą. Tuż przed szczytem odpadł od ściany, a lina asekuracyjna nie wytrzymała obciążenia i pękła. Według oficjalnej wersji Kukuczkę pochowano w szczelinie lodowej nieopodal miejsca upadku, jednak prawdopodobnie ciała nigdy nie odnaleziono.

Kutz Kazimierz (ur. 16 lutego 1929, zm. 18 grudnia 2018) – reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, polityk.

Urodził się w Szopienicach, ukończył I LO im. Tadeusza Kościuszki w Mysłowicach, a w 1953 roku ukończył studia na wydziale reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi. W 1954 roku został asystentem Andrzeja Wajdy przy filmie Pokolenie, potem asystował Jerzemu Kawalerowiczowi przy Cieniu i ponownie Wajdzie na planie filmu Kanał. Debiutował bardzo dobrze przyjętym przez krytykę filmem Krzyż Walecznych (1959) na podstawie trzech opowiadań Józefa Hena. Kolejny film Nikt nie woła choć swoją formą wywołał skandal wśród krytyków był swoistym manifestem wolności twórczej Kutza. Był to też pierwszy z wielu filmów reżysera, do których muzykę skomponował Wojciech Kilar. Następny film Ludzie z pociągu to powrót do znanej stylistyki oraz przychylnego przyjęcia i pozytywnych recenzji. W latach 70. za namową brata Henryka rozpoczął cykl filmów śląskich opartych na własnych scenariuszach Sól ziemi czarnej (1969) – o drugim powstaniu śląskim, Perła w koronie (1971) – o strajku na kopalni w latach 30., Paciorki jednego różańca (1979) – o tym jak umiera dawna historia i tradycja Górnego Śląska. W czasie stanu wojennego był przez tydzień internowany później zwolniony, po rzekomej interwencji biskupa Herberta Bednorza, faktycznie po podpisaniu tzw. lojalki. W 1994 roku powstaje Śmierć jak kromka chleba poświęcona pacyfikacji kopalni “Wujek”. W sumie w swoim dorobku ma ponad dwadzieścia filmów fabularnych. Pracował także jako reżyser teatralny m.in. w Teatrze Starym w Krakowie i w Teatrze Narodowym w Warszawie, reżyserował sztuki Tadeusza Różewicza („Kartoteka”, „Spaghetti i miecz”, „Na czworakach”). W 1972 roku założył zespół filmowy „Silesia” w Katowicach, a do 1978 roku pełnił funkcję jego kierownika artystycznego. W latach 1981-1983 był wykładowcą na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, a w latach 1985-1991 – reżyserii w Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie. Od 1987 roku był głównym reżyserem, a od 1990 do 1991 roku – dyrektorem Ośrodka TVP w Katowicach. W latach 2000-2004 pełnił funkcję dyrektora Ośrodka TVP Kraków. Zaangażował się w działalność polityczną był wicemarszałkiem Senatu V kadencji oraz senatorem IV, V VI, VIII kadencji. Zmarł w Warszawie 18 grudnia 2018, pochowany został na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.

Ważniejsze nagrody i odznaczenia: nagroda polskiej krytyki filmowej – „Syrenka Warszawska” za Krzyż Walecznych (1959), „Srebrny Żagiel” na 14. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno za film Ludzie z pociągu (1961), Grand Prix na 9. Międzynarodowych Spotkaniach Młodzieży i Filmu w Grenoble za film Sól ziemi czarnej (1971), „Złoty Globus” na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Mediolanie za Perłę w koronie; I nagroda i nagroda za reżyserię Perły w koronie na 10. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Panamie (1972), I nagroda za Perłę w koronie na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Bancerberge i na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Antwerpii (1973); wielka specjalna nagroda jury na 22. Międzynarodowym Festiwalu w Karlovych Varach za Paciorki jednego różańca (1980); główna nagroda za Paciorki jednego różańca na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Figuerida de Foz (1981), nagroda im. Julisza Ligonia – za wybitne osiągnięcia artystyczne, ze szczególnym uwzględnieniem tematyki śląskiej w jego twórczości (1989); nagroda Klubu Krytyki Filmowej – „Syrenka Warszawska” za film Śmierć jak kromka chleba (1994); Polska Nagroda Filmowa „Orzeł” w kategorii: Nagroda za Osiągnięcia Życia (2004); Cegła Janoscha, nagroda przyznawana przez czytelników katowickiego dodatku do „Gazety Wyborczej” za działalność na rzecz zachowania śląskiej tożsamości (2010), Śląski Szmaragd (2011).

Ligoń Stanisław (ur. 27 lipca 1879 r., zm. 17 marca 1954 r.) – dziennikarz, działacz społeczny i kulturalny, artysta malarz, reżyser

Urodził się w Królewskiej Hucie, był wnukiem działacza i poety Juliusza Ligonia i synem Jana Ligonia – społecznika i poety ludowego. Wczesne lata poświęcił nauce malarstwa, najpierw studiował w Szkole Przemysłu Artystycznego w Krakowie, a od 1900 r. w Berlinie. Po powrocie na Śląsk pracował jako malarz-ilustrator w drukarni Karola Miarki w Mikołowie. W 1911 r. przeniósł się do Krakowa, by dalej studiować malarstwo tym razem na Akademii Sztuk Pięknych pod okiem m.in. Jacka Malczewskiego oraz Józefa Mehoffera. W 1914 r. wykonał malowidła w kościele w Truskolasach koło Częstochowy. Tam też przebywał w czasie I wojny światowej, prowadził w tym czasie polską szkołę, w której nauczał razem z żoną. W „Domu Ludowym” zorganizował bibliotekę oraz salę teatralną, gdzie założony przez niego amatorski zespół teatralny, wystawiał sztuki jego autorstwa (angażował się w nie jako aktor, reżyser i scenograf jednocześnie) W 1917 r. został skierowany do wojska, gdzie zajmował się rysowaniem map. Po wojnie rozpoczął działalność w komisariacie plebiscytowym w Bytomiu. Wspólnie z Janem Brzozą wydawał „Kocyndra” – górnośląskie czasopismo satyryczne, do którego malował ilustracje o charakterze głównie antyniemieckim (posługiwał się pseudonimem „Karlik”). Po podziale Śląska przeniósł się do Katowic, gdzie został nauczycielem w gimnazjum im. Adama Mickiewicza, malował, współpracował jako scenograf z Teatrem w Katowicach, założył Związek Zawodowy Artystów Plastyków w Katowicach, był również członkiem Rady Muzealniczej przy tworzącym się Muzeum Śląskim. W 1930 r. napisał widowisko teatralne Wesele na Górnym Śląsku. 25 grudnia 1927 r. Stanisław Ligoń rozpoczął swoją audycję Bery i bojki śląskie szybko zyskała popularność wśród radiosłuchaczy. W 1933 r. został dyrektorem katowickiego radia. Od 1937 roku prowadził audycję o poważniejszym charakterze Przy żeleźnioku. W 1939 roku, poprzez rozgłośnię radiową, Stanisław Ligoń zorganizował zbiórkę pieniędzy na fundusz obrony narodowej – zbierał na „Żeleźniok Karlika”. Po wybuchu wojny uciekł z kraju i okres ten spędził w Palestynie, gdzie współpracował z rządem RP na uchodźstwie i wspierał Ślązaków dezerterujących z oddziałów gen. Erwina Rommla. W 1946 roku wrócił do Katowic i na antenie katowickiej rozgłośni prowadził popularną audycję Radiowa Czelodka, oraz inne regionalne programy: Przy sobocie po robocie i U Karlika gro muzyka. Zmarł w 1954 r. w Katowicach.

Lubański Włodzimierz (ur. 28 lutego 1947) – piłkarz, reprezentant Polski, olimpijczyk, trener.

Urodził się 28 lutego 1947 roku w Gliwicach. Ukończył Technikum Chemiczne w Gliwicach oraz Szkołę Trenerów Federacji Belgijskiej przy Heysel. Jego ojciec, Władysław był prezesem klubu Sośnica Gliwice i sekretarzem PZPR w kopalni Sośnica. Karierę piłkarską rozpoczął Sośnicy Gliwice (1957-1958), grał również w GKS Gliwice (1958-1962), Górniku Zabrze (1963-1975), belgijskim KSC Lokeren (1975-1982), francuskim US Valenciennes (1982-1984) i Stade Quimper (1984) oraz belgijskim klubie Racing Club Mechelen (1985). W roku 1986 zakończył karierę piłkarza jednak nie zrezygnował z piłki nożnej. W latach 1986-1987 szkolił młodzieżówkę Anderlechtu, natomiast w latach 1987-1988 był trenerem KSC Lokeren. Siedem razy wywalczył dla swojego klubu tytuł mistrza Polski (1963-1967, 1971, 1972), Puchar Polski zdobył sześć razy (1965, 1968-1972) oraz czterokrotnie został królem strzelców ekstraklasy w 1966 (23 bramki), 1967 (18 bramek), 1968 (24 bramki), 1969 (22 bramki). Zasłużony Mistrz Sportu odznaczony m. in. złotym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe i Krzyżem Kawalerskim OOP. Założył firmę „Lubański Sport-Management”. Zajmuje się również komentowaniem meczów reprezentacji polski.

Morcinek Gustaw ( 25 sierpnia 1891, zm. 20 grudnia 1963) – pisarz, publicysta

Urodził się w Karwinie, tam ukończył szkołę ludową, w wieku 16 lat rozpoczął pracę karwińskiej kopalni, najpierw jako polewacz, potem taczkarz, ładowacz, aż wreszcie awansował na maszynistę. W wieku 19 lat dzięki funduszowi z Towarzystwa Szkoły Ludowej skończył seminarium nauczycielskie w Białej. W czasie I wojny światowej powołany do wojska austriackiego był radiotelegrafistą. Po wojnie do 1935 roku pracował jako nauczyciel w Skoczowie. Debiutował w 1920 roku artykułem Wspomnienia z przewrotu w listopadzie 1918 r. zamieszczonym w „Dzienniku Cieszyńskim”, publikował w nim szereg artykułów oraz zaangażował się w redakcję „Zarania Śląskiego” (1920–1931). Jego najbardziej znane książki powstały na przełomie lat 20. i 30. były to: zbiór noweli Serce za tamą (1929), Wyrąbany chodnik (1931–1932), Narodziny serca (1932) i Łysek z pokładu Idy (1933).W 1925 roku wziął ślub z Zuzanną Lazarówną, małżeństwo po roku skończyło się rozwodem. Lata przed wybuchem II wojny światowej spędził za granicą. W październiku 1939 roku został aresztowany przez gestapo i resztę wojny spędził w obozach kolejno w Skrochowicach, Sachsenhausen i Dachau.

Po wyzwoleniu z obozu przebywał we Francji, Włoszech i Belgii, wojenne doświadczenia znalazły odbicie w publikacjach Listy spod morwy i Listy z mojego Rzymu. W listopadzie 1946 roku wrócił do Katowic, schorowany i wyczerpany psychicznie. Od 1950 roku zgodnie z założeniami realizmu politycznego, jego kolejne książki dotyczyły w znacznej mierze realiów życia górniczego i przemian jakie zachodziły w górnictwie. Spośród powojennych publikacji na wzmiankę zasługują Ondraszek i Siedem zegarków Joachima Rybki. Był członkiem Związku Literatów Polskich, a w latach 1951-1957 prezesem oddziału katowickiego. W 1952 roku, jako poseł na Sejm (kadencja 1952-1956), został jak sam pisał, zmuszony przedstawić wniosek o zmianie nazwy Katowic na Stalinogród.

Gustaw Morcinek zmarł w Krakowie i został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie.

Otrzymane nagrody to m.in.: Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta (1934), Sztandar Pracy II stopnia (1952), Sztandar Pracy I stopnia (1955), nagroda województwa katowickiego za całokształt twórczości (1960), nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla młodzieży (1960).

Ociepka Teofil (ur. 22 kwietnia 1891, zm. 15 stycznia 1978) – malarz prymitywista, okultysta

Urodził się na Janowie, w wieku 15 lat musiał przejąć obowiązek utrzymania rodziny, po śmierci swojego ojca. Początkowo miał wiele dorywczych zajęć, ale wreszcie udało mu się zatrudnić na kopalni, gdzie pracował jako maszynista w kopalnianej elektrowni „Giesche” dzisiaj „Wieczorek”. Z okultyzmem zetknął się podczas I wojny światowej, w której służył jako żołnierz armii niemieckiej. Po wojnie przywiózł do domu pierwsze książki okultystyczne, w tym traktat Siedemdziesiąt dwa Imiona Boże Athanasiusa Kirchera. Dzięki kontaktom z Filipem Hohmannem został członkiem Loży Różokrzyżowców i został mistrzem nauk tajemnych. Dzięki wskazówkom Filipa Hohmanna stworzył w Janowie gminę okultystyczną, za jego namową zaczął też malować od 1927 roku. Był przekonany, że ma łączność duchową z Hohmannem, który telepatycznie inspiruje go do malowania. Kontaktował się też z lwowskim Towarzystwem Parapsychicznym im. Juliana Ochorowicza. Pierwsze jego obrazy o charakterze moralizatorskim to: Droga człowiecza, Chrystus w ogrójcu, Szachy. Po skrytykowaniu prac przez prof. Tadeusza Dobrowolskiego (historyka sztuki i dyrektora Muzeum Śląskiego), porzucił malarstwo na kilka lat.

Po wojnie razem z Ottonem Klimczokiem, założył zespół plastyczny, który rok później przekształcił się w Koło Plastyczne przy Domu Kultury KWK Wieczorek. Skupieni wokół niego malarze-amatorzy zwani byli potocznie Grupą Janowską. W pierwszych latach powojennych zyskał wsparcie pisarki Izabeli Czajki-Stachowicz, która w 1948 zorganizowała mu indywidualną wystawę w Warszawie. W 1959 roku wystąpił z Grupy Janowskiej i przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie zmarł w 1978 roku. Obrazy Ociepki wypełnione fantastycznymi pejzażami i zaludnione przez dziwaczne stwory, przykuwały wzrok jaskrawością kolorów, niewiele miały wspólnego z socrealistycznym realizmem. Nawet gdy malował bliskie mu tematycznie hałdy czy górnika, przedstawiał je w baśniowej konwencji.

Pieczka Franciszek (ur. 18 stycznia 1928 r.) – aktor teatralny i filmowy

Urodził się w Godowie w powiecie wodzisławskim. Dzięki talentowi muzycznemu oraz dźwięcznemu głosowi pracował jako organista godowskiej parafii. Od najmłodszych lat interesował się kinem, pieszo wyprawiał się z rodzinnej miejscowości do kina, które było w Wodzisławiu lub w czeskiej Zawadzie. Po II wojnie światowej wybrał aktorstwo. W 1954 r. został absolwentem PWST w Warszawie (dzisiaj Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie). Zadebiutował w teatrze w Jeleniej Górze, a w latach 1955-1964 grał w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie. W latach 1964-2014 był związany z Teatrem Powszechnym w Warszawie.

Starsi widzowie będą go kojarzyć z roli Gustawa „Gustlika” Jelenia z serialu „Czterej pancerni i pies”, młodsi z rolą Stacha Japycza (męża Michałowej) w serialu „Ranczo”. Zagrał też wiele ról w produkcjach filmowych m.in: proboszcza w „Chłopach”, Czepca w „Weselu”, Banasika w „Życiu za życie. Maksymilian Kolbe”, Ludwika Placka w „Sprawa się rypła”, Świętego Piotra w „Quo Vadis”, Świętego Rocha w„Jasminum”.

Otrzymał wiele nagród m.in: Złoty Krzyż Zasługi (1974); Odznakę Zasłużonego Działacza Kultury (1980); Wielki Splendor (1996), Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998); Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008); Nagrodę im. Cypriana Kamila Norwida w kategorii Teatr (2009), Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (2011), Polską Nagrodę Filmową Orzeł za osiągnięcia życia (2015); Śląską Nagrodę im. Juliusza Ligonia (2015); Lux ex Silesia (2015).

Popiołek Kazimierz (ur. 25 lutego 1903 r. – zm. 28 grudnia 1986 r) – historyk, badacz dziejów nowożytnych i najnowszych Śląska, pierwszy rektor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (1968-1972)

Urodził się w Cieszynie, gdzie ukończył szkołę powszechną, a następnie Państwowe Gimnazjum. Studia rozpoczął na Politechnice Lwowskiej, jednak po roku zapisał się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie studiował do 1926 roku historię i nauki obywatelskie. W 1927 roku na podstawie pracy pod tytułem: Śląsk a Polska w czasie wojen husyckich otrzymał stopień doktora filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego i rozpoczął pracę jako nauczyciel w rodzinnym Cieszynie, a w 1935 roku przeniósł się do Gimnazjum Państwowego im. Adama Mickiewicza w Katowicach. W czasie wojny przeprowadził się do Warszawy. W 1941 roku za pośrednictwem Alojzego Targa wstąpił do konspiracyjnej organizacji „Ojczyzna”, wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie rozpoczął pracę w Instytucie Śląskim w Katowicach, gdzie pełnił funkcję wicedyrektora do spraw administracyjnych oraz kierował Działem Historycznym i Działem Wydawniczym Instytutu. W lutym 1947 roku został członkiem Wojewódzkiej Rady Kultury, a od 1947 roku był wiceprezesem oddziału katowickiego Polskiego Towarzystwa Historycznego. Po likwidacji Instytutu Śląskiego, w 1949 roku został prezesem Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego. W kwietniu 1949 roku został dyrektorem Śląsko-Dąbrowskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, gdzie pracował do października 1950 roku. W listopadzie 1951 roku został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego pod zarzutem działalności w organizacji „Ojczyzna”. W latach 1951–1953 był tajnym współpracownikiem Sekcji IV Wydziału III WUBP w Katowicach, ze współpracy zrezygnowano ze względu na małą wartość operacyjną przekazywanych przez niego informacji. W 1953 roku podjął pracę w Zakładzie Historii Śląska Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, w międzyczasie został profesorem na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1964 roku Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego wyraziło zgodę na powierzenie Popiołkowi funkcji Pełnomocnika Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego do spraw naukowo-dydaktycznych i organizacyjnych w Katowicach. W 1966 roku wrócił ponownie do Katowic by objąć dwie funkcje: Prorektor UJ do Spraw Filii UJ w Katowicach oraz dyrektora Śląskiego Instytutu Naukowego w Katowicach. 2 lipca 1968 roku został pierwszym rektorem nowo utworzonego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, jednocześnie przestając być dyrektorem Śląskiego Instytutu Naukowego. 5 października 1977 roku otrzymał Doctora Honoris Causa Uniwersytetu Śląskiego. Zmarł 28 grudnia 1986 roku w Katowicach.

Ranoszek Rudolf (1894-1986) – Profesor doktor habilitowany, filolog orientalista, badacz języków starożytnego Wschodu.

Rudolf Ranoszek urodził się 5 kwietnia 1894 roku w Moszczenicy. Pochodził z wielodzietnej, ubogiej, chłopskiej rodziny. Jego rodzicami byli Jan i Karolina z domu Stokowy. Miał dziewięcioro rodzeństwa. W 1906 roku ukończył szkołę powszechną w Moszczenicy, a w 1914 – Państwowe Gimnazjum Klasyczne w Gliwicach. Od najmłodszych lat był zafascynowany kulturą i językiem krajów starożytnego Wschodu. Bezpośrednio po odebraniu świadectwa dojrzałości, rozpoczął studia filologiczne na Uniwersytecie we Wrocławiu. Nie poprzestał jednak na pięcioletnich studiach magisterskich i w 1922 roku obronił pracę doktorską. Do 1929 roku, pracował jako nauczyciel greki i łaciny w Gimnazjach w Rybniku i Katowicach. Wiele późniejszych lat całkowicie poświęcił na badania naukowe nad językami starożytnego Wschodu. W latach 1933-1934 pełnił obowiązki asystenta w Instytucie Orientalistycznym na Uniwersytecie we Lwowie. W 1935 roku zrobił habilitację z hetytologii i asyrologii na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie natychmiast podjął pracę. Przez cały okres okupacji w czasie II Wojny Światowej, pracował ciężko w obozie pracy w Watensted koło Brunszwiku. Do Warszawy powrócił w 1946 roku i ponownie zaczął pracę na Uniwersytecie Warszawskim. W 1949 roku dostał nominację na profesora nadzwyczajnego, a pięć lat później awansował na kierownika Katedry filologii Wschodu Starożytnego, w której dotychczas prowadził badania naukowe. Od 1964 roku, już jako emerytowany profesor w dalszym ciągu prowadził zajęcia dla doktorantów. W 1985 roku został odznaczony tytułem doktora honoris causa przez Radę Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego. Profesor Rudolf Ranoszek zmarł 8 kwietnia 1986 roku w Jastrzębiu Zdroju. Został pochowany na cmentarzu w Moszczenicy.

Rechowicz Henryk (ur. 15 czerwca 1929 r., zm. 17 czerwca 2004 r.) – Historyk, nauczyciel akademicki, dyrektor Śląskiego Instytutu Naukowego oraz rektor Uniwersytetu Śląskiego.

Urodził się 15 czerwca 1929 roku w Dąbrowie Górniczej. Początkowo uzyskał dyplom poświadczający ukończenie studiów I stopnia z fizyki w ramach Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach. Zatrudnienie uzyskiwał jednak w placówkach związanych bardziej z zagadnieniami historycznymi (kierownik referatu Historii Partii w KW PZPR). Ukończył studia historyczne. W 1962 roku na Uniwersytecie Wrocławskim uzyskał stopień doktora, natomiast habilitował się w 1966 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tytuł naukowy profesora uzyskał w 1969 roku, zaś profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych został w 1974 roku. Od 1962 roku pracował w Śląskim Instytucie Naukowym (ŚIN). Już w następnym roku został wicedyrektorem ŚIN, by od 1968 do 1972 być jego dyrektorem. Od 1972 rozpoczął pracę w Instytucie Historii Uniwersytetu Śląskiego (UŚ). Jeszcze w tym samym roku zrezygnował z pracy w ŚIN-ie w związku z objęciem funkcji rektora UŚ. Funkcję rektora pełnił do roku 1980. Prace historyczne, które publikował w czasie swojej działalności naukowej były przykładem dziejopisarstwa historycznego ograniczonego względami ideologii komunistycznej oraz utożsamienia samego autora z działalnością partii. Stąd większość pozostawionych przez niego tekstów nacechowanych propagandą wymaga selekcji zawartych w nich treści. Do lat 80-tych cieszył się olbrzymim zaufaniem wojewódzkich władz partyjnych, co pozwalało mu piąć się po kolejnych szczeblach kariery. Jednak po przetasowaniach w szeregach władz oraz wobec zarzutów o przekroczenie uprawnień, złożył rezygnację ze stanowiska rektora a także wycofał się na kilka lat z pracy akademickiej. Na początku lat 90., gdy związał się z Akademią Wychowania Fizycznego w Katowicach wydał kilka opracowań dotyczących historii sportu, w tym czasie współpracował także z Wyższą Szkołą Biznesu w Dąbrowie Górniczej oraz Górnośląską Wyższą Szkołą Pedagogiczną im. Kardynała Augusta Hlonda i Biblioteką Śląską. Zmarł 17 czerwca 2004 roku, został pochowany na cmentarzu ewangelickim przy ul. Damrota w Katowicach. Był odznaczony m. in. Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Religa Zbigniew (ur. 16 grudnia 1938, zm. 8 marca 2009) – kardiochirurg i polityk.

Urodził się 16 grudnia 1938 roku w Miedniewicach. W 1956 po uzyskaniu świadectwa dojrzałości rozpoczął naukę na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie. Odbył staże podyplomowe w Stanach Zjednoczonych z chirurgii naczyniowej oraz kardiochirurgii. Był żonaty z Anną Wajszczuk-Religą, z którą miał dwójkę dzieci: córkę Małgorzatę i syna Grzegorza, który również został kardiochirurgiem. Karierę zawodową rozpoczął w 1966 w Szpitalu Wolskim w Warszawie. Od 1984 kierował Katedrą i Kliniką Kardiochirurgii Wojewódzkiego Ośrodka Kardiologii w Zabrzu. Od 1996 do 1999 pełnił funkcję rektora Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. Był również aktywnym politykiem. W latach 1993-1997 był senatorem III kadencji, a w latach 2001–2005 V kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. W latach 2005-2007 sprawował również funkcję ministra zdrowia w rządach Kazimierza Marcinkiewicza oraz Jarosława Kaczyńskiego. 15 sierpnia 1985 przeprowadził pierwszą operację na sercu w Klinice Kardiochirurgii Wojewódzkiego Ośrodka Kardiologii w Zabrzu. Niedługo potem wykonał tam pierwszy udany zabieg przeszczepienia serca w Polsce. Prowadził pracę nad stworzeniem polskiego sztucznego serca w utworzonej przez niego Pracownia Sztucznego Serca Śląskiej Akademii Medycznej w Zabrzu. Był wielokrotnie odznaczany m.in. Orderem Orła Białego i Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 8 marca 2009 roku w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w tzw. alei profesorskiej. W 2014 miała miejsce premiera filmu pt. Bogowie poświęconego pierwszej próbie przeszczepu serca dokonanego przez Zbigniewa Religę.

Riedel Ryszard (ur. 7 września 1956, zm. 30 lipca 1994 ) – wokalista, autor tekstów piosenek oraz lider zespołu Dżem.

Urodził się 7 września 1956 roku w Chorzowie. Ukończył 7 klas szkoły podstawowej. Już wtedy wykazywał talent wokalny i plastyczny. W wieku 17 lat dołączył do grupy Dżem. Od początku zrobił ogromne wrażenie na członkach zespołu i słuchaczach. Dysponował niepowtarzalnym głosem, uczestniczył w komponowaniu i pisaniu tekstów piosenek, w których pojawiały się często wątki autobiograficzne. Wraz z rozwojem kariery pojawił się problem narkotyków oraz innych używek. Pomimo własnego problemu z uzależnieniem często poruszał ten temat w swoich piosenkach. Pod koniec lat 70 zaczął regularnie zażywać twarde narkotykami, co doprowadziło do jego uzależnienia – w połowie lat 80. coraz częściej nie przychodził na próby i spóźniał się na koncerty. Koledzy z zespołu wielokrotnie namawiali go na leczenie, lecz każdorazowo powracał do narkotyków. W 1994 roku został zawieszony przez resztę zespołu ze względu na brak możliwości dalszej współpracy. W lipcu tego samego roku Ryszard Riedel trafił do szpitala w Chorzowie. Jego stan był jednak krytyczny i 30 lipca zmarł. Został pochowany na cmentarzu w Tychach. Wraz z zespołem Dżem wydał osiem płyt. Jego piosenki, takie jak: Wehikuł czasu, Czerwony jak cegła czy Whisky weszły na stałe do kanonu polskiej muzyki. O jego życiu powstał zarówno filmy dokumentalny (Sie macie ludzie) jak i fabularny (Skazany na Bluesa). Teatr Śląski wystawia także biograficzną sztukę opowiadającą historię życia Ryszarda Riedla pod tytułem Skazany na Bluesa.

Różewicz Tadeusz (ur. 9 października 1921 r., zm. 24 kwietnia 2014 r.) – poeta, prozaik, dramaturg.

Urodził się w Radomsku w 1921 roku, był czwartym synem Stefani, która wywodząc się rodziny żydowskiej musiała przyjąć chrzest, żeby wyjść za mąż oraz Władysława, który pracował jako niższym urzędnik sądowy. Tadeusz Różewicz ukończył Gimnazjum im. Feliksa Fabianiego w Radomsku, w którym uzyskał małą maturę. Razem ze starszym bratem Januszem studiował literaturę i pisał pierwsze wiersze. Od 1939 roku chwytał się różnych prac (gońca, magazyniera, urzędnika kwaterunku, był również uczniem stolarskim w Fabryce Mebli Giętych „Thonet”). Jego brat Janusz wciągnął go do konspiracji, w 1942 roku Tadeusz został zaprzysiężony w Armii Krajowej (pseudonim „Satyr”) i walczył od połowy 1943 roku do jesieni 1944 roku. W tym czasie pisał wiersze i prowadził pismo „Czyn Zbrojny”, w 1944 roku wraz z bratem wydał tomik „Echa leśne”, który jest uważany za jego debiut literacki. W 1945 roku Tadeusz Różewicz ujawnił się w Komisji Likwidacyjnej. Po wojnie za sprawą Juliana Przybosia przeniósł się z Częstochowy, gdzie zdał maturę, do Krakowa i rozpoczął studia z historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, których jednak nie ukończył. W tym czasie związał się z drugą Grupą Krakowską i wydał tomiki Niepokój i Czerwona rękawiczka. Najbardziej znane wiersze z tego okresu to m.in: Lament i Ocalony. Rok 1950 spędził w Budapeszcie, po powrocie wraz z żoną, zamieszkał w Gliwicach, w domu przy ul. Zygmunta Starego 28, tam też urodzili się ich dwaj synowie. W tym okresie, będąc z dala od głównego nurtu życia literackiego, żył wraz z rodziną w biedzie. Wydany wtedy tomik Czas który idzie, utrzymany był w ironicznym tonie wymierzonym w narzucony komunizm, co sprowadziło na niego nagonkę i krytykę środowisk literackich. Po odwilży w 1956 roku został ponownie doceniony przez krytyków. Zainspirowany przez awangardę paryską stworzył rewolucyjny dramat Kartoteka (1960), od tego momentu eksperymentuje z formą i treścią swoich tekstów tworząc tzw. “śmietnik”, sięga m.in. do pop-artu. Od 1968 roku do śmierci w 2014 roku mieszkał we Wrocławiu i był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Książki i poezje Tadeusza Różewicza zostały przełożone na 49 języków. W 1948 roku otrzymał Medal Wojska Polskiego, a w 1974 r. został odznaczony londyńskim Krzyżem Armii Krajowej. Spośród wielu przyznanych nagród można wymienić m.in: Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1996), Nagrodę Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego (1997), Śląski Wawrzynu Literackiego za książkę (1999) i Nagrodę Literacką Nike (2000) za książkę Matka odchodzi, Order Ecce Homo (2000), Europejską Nagrodę Literacką (2008) za tomik Nauka chodzenia, „Silesiusem” za całokształt twórczości (2008).

Segal Kalman (ur. 29 grudnia 1917 r., zm. 18 maja 1980 r.) – dziennikarz radiowy, pisarz, poeta.

Urodził się w Sanoku w żydowskiej, rolniczej rodzinie. W 1931 roku ukończył VII klasę Publicznej Szkoły Powszechnej im. Władysława Jagiełły w Sanoku. W roku 1932 rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Królowej Zofii w Sanoku. Szkoły jednak nie ukończył, gdyż w roku 1935 został skreślony z listy uczniów z powodu nie opłacenia czesnego. Po wydaleniu ze szkoły podejmował się wiele zajęć m.in. pracował u ojca na roli, w fabryce octu, na budowie czy udzielał prywatnych lekcji. po wybuchu II Wojny Światowej uciekł do ZSRR gdzie został aresztowany i umieszczony w łagrze na Kołymie. Do Polski powrócił w 1946 roku, a następnie przez krótki czas mieszkał w Austrii, aby ostatecznie zamieszkać w Katowicach. Początkowo pracował jako nauczyciel, by od 1952 roku rozpocząć pracę jako redaktor Polskiego Radia w Katowicach. Z radiem zawodowo był związany do 1968 roku kiedy to rozpoczęła się zainicjowana przez Gomułkę kampania antysemicka. Efektem tego był jego wyjazd do Izraela, gdzie pracował dla radia Kol Israel i spędził resztę życia. Jako poeta piszący w jidysz zadebiutował w 1947 w austriackich czasopismach, takich jak “Ojfgang” i „Unterwegns”. W 1952 roku został członkiem Związku Literatów Polskich oraz wydał swój pierwszy tomik poezji w jidysz pod tytułem “Lider”. Jako bardzo płodny prozaik zadebiutował wydaną w 1956 roku w języku polskim książką pod tytułem „Opowiadania z zabitego miasteczka”. Poza poezją i prozą udzielał się również na gruncie publicystycznym. Na stałe współpracował z takimi tytułami jak „Nowiny Rzeszowskie”, „Trybuna Opolska”, „Dziennik Zachodni”, “Przyjaciółka” czy “Życie Literackie” w których regularnie ukazywały się jego felietony i recenzje. Współpracował również z wieloma zagranicznymi redakcjami czasopism żydowskich w Izraelu, Francji, USA, Rosji, Brazylii czy Niemczech. W 1968 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 18 maja 1980 w Jerozolimie

Skrzyposzek Christian (1943-1999) – polski pisarz, publicysta, eseista

Christian Skrzyposzek miał polsko-niemieckie korzenie. Urodził się 14 września 1943 roku w Chorzowie (wówczas Królewskiej Hucie). Przez pierwsze lata życia był wychowywany tylko przez matkę, Niemkę z pochodzenia. Jego ojciec, Polak, był w tym czasie przetrzymywany w obozie koncentracyjnym za działalność patriotyczną. Christian Skrzyposzek ukończył gimnazjum w Tarnowskich Górach. Lubił grać na pianinie i czytać. Od młodzieńczych lat marzył o tym, aby zostać pisarzem. W szkole uchodził za łobuza. Po powrocie z niewoli ojciec zaczął uczyć języka polskiego swoją żonę, a matkę Christiana. W domu nie wolno było mówić po niemiecku, a i w większości szkół na Śląsku nauka tego języka również była zabroniona do lat 80. Skrzyposzek nie był związany ze Śląskiem, co więcej, nie przyznawał się do swojego śląskiego pochodzenia. Po zdaniu egzaminu maturalnego rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Studia były dla niego doskonałym pretekstem do wyjazdu ze Śląska. Po studiach miał rozpocząć karierę krytyka i pisarza. Niestety szybko spotkał się z oporem ze strony zarówno cenzury, jak i władz PRL. Po wydarzeniach z Marca 1968 roku cenzor postawił mu bezdyskusyjny warunek, wedle którego Skrzyposzek musiał zmienić zakończenie swojej debiutanckiej książki, czekającej już na wydrukowanie. W obliczu odmowy autora, ostatecznie książka nie ukazała się. Po swoim pierwszym, tak wielkim rozczarowaniu, Skrzyposzek postanowił opuścić Polskę. Nie wyobrażał sobie dalszego życia w kraju, w którym władza ogranicza, a co gorsza prześladuje artystów i Żydów. W 1969 roku wyjechał do RFN, gdzie mieszkał do końca życia. Ze względu na swoje pochodzenie otrzymał niemieckie obywatelstwo, które przyjmuje niechętnie, głównie za namową ojca. Christian Skrzyposzek był autorem powieści Wolna Trybuna i Mojra. O Wolnej Trybunie Skrzyposzek mówił – „Dzieło życia”. Z powodu uzależnienia od narkotyków, zapada na poważną chorobę neurologiczną – wodogłowie. W 1975 roku dostał po raz pierwszy wylewu, powtarzały się one również w późniejszych latach. Kilkukrotnie przechodził trepanację czaszki, w następstwie czego utracił zdolność mówienia i władzę w nogach. Z powodu zaników świadomości pisarz traci możliwość tworzenia. W rezultacie wpadł w depresję. Wyniszczony chorobą 10 maja 1999 roku popełnił samobójstwo.

Spaltenstein Wincenty pseudonim „Węgliński” (1888-1958) – prawnik, polityk, działacz społeczny, pierwszy prezydent miasta Chorzów

Wincenty Spaltenstein urodził się 18 stycznia 1888 roku w Byszowie. Był jednym z sześciorga dzieci Juliana, stolarza i właściciela ziemskiego oraz Krystyny z domu Lipiec. Rodzina Spaltenstein miała niemieckie korzenie, o czym świadczy ich nazwisko. W 1909 roku Wincenty zdał maturę i ukończył III Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie. Bezpośrednio po złożeniu egzaminu dojrzałości, rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie we Lwowie. Jego kariera rozwijała się bardzo szybko, a doświadczenie zawodowe zdobywał kolejno najpierw jako praktykant w dziale rachunkowym Magistratu we Lwowie, a później jako sędzia w Przemyślu, Buczaczu i we Lwowie. Od 1921 roku, na polecenie Departamentu Sprawiedliwości Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej, został skierowany do pracy w Sądzie Powiatowym w Poznaniu, w prokuraturze w Grudziądzu oraz w Sądzie Grodzkim w Środzie Wielkopolskiej. Wincenty Spaltenstein był ponadto bardzo aktywny politycznie. W 1922 roku brał udział w zjeździe katolików śląskich w Królewskiej Hucie. W tym samym roku został członkiem miejscowego oddziału Narodowej Partii Robotniczej, skupiającej wpływowych lokalnych polityków. Dzięki ich poparciu w 1924 roku został wybrany drugim burmistrzem Królewskiej Huty. W 1925 roku, po nagłej śmierci burmistrza Pawła Dombka, Wincenty Spaltenstein objął jego stanowisko. Urząd burmistrza Królewskiej Huty sprawował do 1935 roku. Za jego rządów znacząco wzrósł poziom społeczno-gospodarczy w mieście. Przebudowa ratusza, budowa kompleksu obiektów sportowych i koszar to tylko nieliczne z osiągnięć kadencji Wincentego Spaltensteina. W 1934 roku zainicjował połączenie Królewskiej Huty i okolicznych miast w jeden duży ośrodek miejski. Ośrodek otrzymał nowy herb i nadano mu nazwę Chorzów. W związku ze zmianami lokalnych układów politycznych, został zmuszony do przejścia na emeryturę, co nastąpiło 1 stycznia 1935 roku. W dalszym ciągu był aktywnym zawodowo adwokatem, prowadzącym własną kancelarię adwokacką w Chorzowie. W latach okupacji, został ciężko doświadczony licznymi i długimi pobytami w obozach koncentracyjnych: Dachau, Oranienburgu, Neuengamme. Wolność odzyskał dopiero w październiku 1941 roku. Przeniósł się do Częstochowy, gdzie działał w Delegaturze Rządu Polskiego w Londynie na Okręg Śląski, był też komisarycznym zarządcą Biura Ziem Nowych. Po wojnie wrócił do pracy w administracji, od marca do września 1945 roku był prezydentem Gliwic, używał wtedy nazwiska Szpaltowski. Zmarł 2 stycznia 1958 roku w Chorzowie, gdzie został pochowany.

Stanek Karin (ur. 18 sierpnia 1943, zm. 15 lutego 2011) – piosenkarka bigbitowa, wokalistka zespołu Czerwono-Czarni.

Urodziła się 18 sierpnia 1943 roku w Bytomiu. Ukończyła szkołę podstawową i podjęła pracę jako goniec w Przedsiębiorstwie Instalacyjnym Przemysłu Węglowego. Nie pobierała wykształcenia muzycznego, była raczej typem samorodnego talentu. Przygodę z muzyką rozpoczęła od amatorskich zespołów grających na Górnym Śląsku. Przepustką do szerszej publiczności był konkurs zorganizowany w 1961 roku przez Polskie Radio. Początkiem jej wielkiej kariery było zwycięstwo w konkursie Czerwono-Czarni szukają młodych talentów w wyniku czego została w 1962 roku wokalistką zespołu Czerwono-Czarni. Lata 60-te to okres współpracy z zespołem, z którym koncertowała po całej Polsce, Europie a nawet Stanach Zjednoczonych czy Kanadzie. Występowała również na Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Wielokrotnie była krytykowana za brak wykształcenia i posługiwanie się gwarą co prawdopodobnie zaowocowało w postaci uzupełnienia wykształcenia i zdania matury. W roku 1969 jej droga i droga zespołu Czerwono-Czarni rozeszły się. Od tego momentu kontynuowała swoją karierę muzyczną samotnie, okresowo tylko współpracując z innymi muzykami. Pomimo ciepłego przyjęcia jej kolejnych piosenek przez polską publiczność była krytykowana przez polską prasę i scenę muzyczną. Prawdopodobnie z tego powodu coraz rzadziej występowała przed polską publicznością natomiast z dużymi sukcesami koncertowała za granicą, m.in. w Niemczech, ZSRR czy USA. Z czasem przeprowadziła się do niemiec gdzie osiadła już na stałe i przyjęła niemieckie obywatelstwo. Druga połowa lat 80-tych to okres stagnacji w karierze artystki. Początek lat 90-tych to powrót z występami do Polski, które zostały bardzo ciepło przyjęte zarówno przez publiczność jak i media. W roku 2007 piosenkarka zachorowała i ograniczyła ilość koncertów. Zmarła 15 lutego 2011 roku w Wolfenbüttel, tam też została pochowana. W rodzinnym Bytomiu upamiętniono ją nadając placu przed Centrum Kultury jej imię.

Szewczyk Wilhelm ( 5 stycznia 1916, zm. 8 czerwca 1991) – prozaik, publicysta, krytyk literacki, poeta, tłumacz z języka niemieckiego, literaturoznawca, działacz społeczny, polityk

Urodził się w Czuchowie, jego rodzina przeprowadziła się do Czerwionki. Uczęszczał do Państwowego Gimnazjum Męskiego w Rybniku, ale edukację zakończył w 1936 roku nie zdając matury z matematyki. W 1935 roku nawiązał współpracę z Pawłem Musiołem, a w związanym z obozem narodowo-radykalnym czasopiśmie „Kuźnica” opublikował swoje pierwsze poezje. Wkrótce stał się również publicystą politycznym realizującym założenia twórcy pisma Pawła Musioła (hasła Polska ludowa, imperializm polski, antysemityzm, antyniemieckość oraz antykomunizm). W 1938 r. związał się z czasopismem “Fantana”, którego był redaktorem. Od 1937 roku pracował w redakcji literackiej katowickiej rozgłośni Polskiego Radia. Po wybuchu II wojny światowej wyjechał ze Śląska do Łużyc, by uniknąć poboru do Wehrmachtu. Okres II wojny światowej zawiera sporo informacji trudnych do weryfikacji. W 1940 roku wrócił do Czerwionki i wkrótce potem został wcielony do wojska niemieckiego, w którym służył do 1942 roku, najpierw na froncie zachodnim w Normandii, a później na froncie wschodnim. Latem 1941 roku został ranny pod Smoleńskiem i skierowany na leczenie do Turyngii, a stamtąd do Alzacji. Z powodu demonstracyjnej postawy pacyfistycznej oraz krytyki Hitlera został aresztowany i wydalony z oddziału, a następnie uwięziony w Katowicach w 1942 roku. Ja twierdził Szewczyk z więzienia zbiegł podczas przepustki i w Generalnym Gubernatorstwie uczestniczył w tajnym nauczaniu do 1945. Po wojnie wrócił do Katowic i podjął pracę w nowo powstałym Wydziale Informacji i Propagandy Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach, a po dwóch miesiącach przeniósł się do rozgłośni Polskiego Radia w Katowicach, z której został po ponad roku zwolniony wraz z kilkoma innym pracownikami za tworzenie programu rozgłośni, który pozostawia wiele do życzenia oraz sprzecznego z ideologią polityczno-społeczna państwa. W latach 1945–1950 był redaktorem naczelnym tygodnika „Odra”, a w latach 1948-1950 “Wieczorów Teatralnych”. Wstąpił do Stronnictwa Demokratycznego, z jego ramienia został członkiem Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach jako reprezentant Związku Zawodowego Literatów Polskich, w którym aktywnie działał. W 1947 roku zmienił przynależność partyjną, opuścił SD i w latach 1947–1948 był członkiem PPR, a później PZPR. W 1949 roku został wykluczony z partii, za szkodliwą i wrogą działalność literacką i publicystyczną w II RP. Na przełomie lat 40. i 50. był rozpracowywany przez UB za związek z organizacją „Ojczyzna” oraz kontakty ze Zbyszkiem Bednorzem i innymi przedstawicielami śląskiej przedwojennej inteligencji, nie został jednak za to uwięziony. W latach 1950-1957 pracował w Studiu Dramatycznym przy teatrze śląskim w Katowicach, a równocześnie był kierownikiem literackim Opery i Operetki, a także włączył się w tworzenie Państwowego Teatru Satyry. Rok 1956 był kolejnym momentem przełomowym, Szewczyk zdecydował się startować do Sejmu PRL, zasiadał w Sejmie od 1957 roku z przerwą w latach 1965–1969 aż do 1980 roku. W 1961 roku ponownie wstąpił do PZPR, w latach 70. był członkiem KW PZPR w Katowicach, a w latach 1980–1981 zasiadał w egzekutywie katowickiego KW. W latach 1956-1957 był związany z czasopismem “Przemiany”, a w 1962–1983 pełnił funkcję redaktora naczelnego dwutygodnika „Poglądy”. Zmarł 8 czerwca 1991 w Katowicach. Napisał ok. 500 publikacji – wierszy, opowiadań, powieści, esejów, reportaży, jego twórczość jest mocno osadzona w politycznym kontekście epoki w której żył.

Szklarski Alfred (ur. 21 stycznia 1912 r., zm. 9 kwietnia 1992 r.) – pisarz

Urodził się w Chicago, już od najmłodszych lat spisywał historie i opowiadania. Gdy miał 14 lat zmarła jego matka, a ojciec, który nie mógł znaleźć stałego źródła pracy postanowił odesłać syna wraz z siostrą do Polski i najpierw osiedli we Włocławku, a później przenieśli się do Warszawy, gdzie w latach 1932–1938 Szklarski studiował w Szkole Nauk Politycznych na Wydziale Konsularno-Dyplomatycznym. Miał niesamowitą zdolność do języków znał niemiecki, angielski, francuski, potrafił w miesiąc z samouczka opanować dowolny język, w którym akurat napisano podróżniczą książkę, która go zainteresowała. Część z tych publikacji przesyłał ojciec w przesyłkach z USA. W czasie II wojny światowej pisał powieści przygodowe do polskojęzycznych pism wydawanych przez okupanta. Brał udział w powstaniu warszawskim (ps. Szklarz). Kilka miesięcy po powstaniu spędził w Krakowie, by w lutym 1945 osiąść na resztę życia w Katowicach. Jego wojenna praca daje o sobie znać w nowym ustroju i w 1959 roku zostaje skazany na 8 lat więzienia za publikowanie w gadzinówce. Wychodzi z niego na mocy amnestii w 1953. W w wieku 42 lat uzyskuje stałą posadę redaktora w wydawnictwie “Śląsk” (1954–1977). Najbardziej znany jest z cyklu książek dla młodzieży o przygodach Tomka Wilmowskiego, oraz stworzonej wraz z żoną w latach siedemdziesiątych trylogia Złoto Gór Czarnych. Był laureatem nagród literackich i odznaczeń, m.in: „Orlego Pióra” (1968), Orderu Uśmiechu (1971) oraz Nagrody Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla młodzieży (1973, 1987).

Szydlak Jan (1925-1997) – działacz komunistyczny, wicepremier.

Jan Szydlak urodził się 24 listopada 1925 roku w Siemianowicach Śląskich. Rodzice Władysław i Gertruda. Od urodzenia do 1948 roku nosił nazwisko Teobald. Z zawodu był ślusarzem. Do 1945 roku był pracownikiem fizycznym. Najpierw w latach 1940-1941 został wysłany na przymusowe roboty do obozu pracy w III Rzeszy. Do 1943 roku pracował jako pomocnik ślusarza, a do 1945 roku jako robotnik w Hucie Florian w Świętochłowicach. Dopiero po zakończeniu II Wojny Światowej zajął się polityką. Został członkiem Polskiej Partii Robotniczej i Związku Walki Młodych. Swoją wiedzę uzupełnił o Szkołę Partyjną przy KC PZPR. Był jednym z najbliższych współpracowników Edwarda Gierka. Sprawował następujące funkcje: kierownik wydziału propagandy i sekretarz propagandy KW w Katowicach (1951-1954),I Sekretarz KW PZPR w Poznaniu (1960-1968), sekretarz KC PZPR (1968–1977), zastępca Członka Biura Politycznego KC PZPR (1968-1970), Członek Biura Politycznego KC PZPR (1970-1980), wicepremier (1976-1980). Internowany 13 grudnia 1981 roku. Zmarł 13 września 1997 roku. Spoczął na cmentarzu w Siemianowicach Śląskich.

Tkocz Stanisław ( 28 lipca 1931 r., zm. m. 13 listopada 2003 r.) – duchowny katolicki, redaktor naczelny tygodnika „Gość Niedzielny”, działacz społeczny.

Urodził się w Jastrzębiu Górnym, ukończył gimnazjum i liceum w Rybniku, studia dziennikarskie rozpoczął na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym czasie podjął decyzję o przeniesieniu się na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po jego likwidacji w 1954 r., naukę kontynuował w Śląskim Seminarium Duchownym w Krakowie. Święcenia kapłańskie przyjął w Katowicach 23 czerwca 1957 r., udzielił mu ich biskup Herbert Bednorz. Jego pierwsza parafia znajdowała się w Wodzisławiu Śląskim. Następnie został przyjęty do Kurii Diecezjalnej (1960-1974), gdzie najpierw zajmował stanowisko notariusza a później kanclerza. Z redakcją „Gościa Niedzielnego” związał się już w 1966 r. pracując początkowo jako członek kolegium redakcyjnego, a od 1 marca 1974 r. jako redaktor naczelny czasopisma. Pod jego kierownictwem “Gość Niedzielny” zmienił całkowicie swój profil, jego nowymi odbiorcami mieli się stać wykształceni katolicy. W 1982 roku stworzył dodatek dla najmłodszych „Małego Gościa Niedzielnego”. Prócz kierowania czasopismem angażował się w działania innych instytucji. Przez wiele lat należał do Rady Episkopatu Polski ds. Środków Społecznego Przekazu, pełnił również funkcję rzecznika prasowego metropolity katowickiego. W 1985 roku otrzymał tytuł prałata honorowego Jego Świątobliwości. Otrzymał wiele nagród i wyróżnień m.in.: w 1986 r. nagrodę im. Bolesława Prusa – główną nagrodą Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, przyznawaną przez „podziemne” struktury Stowarzyszenia; w 1990 r. nagrodę im. Karola Miarki; w 1996 r. „Platynowy Laur” przyznany przez Regionalne Izby Gospodarcze Bielska-Białej, Częstochowy, Katowic i Opola; w 1998 r. nagrodę im. Juliusza Ligonia; w 1999 roku nagrodę „Lux ex Silesia” przyznawaną przez metropolitę górnośląskiego oraz został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł w Katowicach po długiej chorobie 13 listopada 2003 roku.

Wantuła Leon(1928-2005) – był powieściopisarzem i autorem opowiadań, a z zawodu technikiem górnictwa. Urodził się 4 maja 1928 roku w Strumieniu, skąd po miesiącu przeniesiono go do Chwałowic, miejscowości położonej w powiecie rybnickim. Po szkole podstawowej był uczniem górniczym w kopalni Jankowice w Boguszowicach, później pracował w Rybniku, a od 25 kwietnia 1945 do 30 czerwca 1946 był pracownikiem umysłowym w Chwałowicach. 16 lipca 1946 roku rozpoczął wieloletnią pracę w rybnickiej kopalni Chwałowice. Niedługo po tym, bo w 1948 roku, wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Rok później ożenił się z Teresą Marią Piechą, a w latach 50 XX wieku został ojcem dwóch córek. Również wówczas, w 1952 roku, uzyskał tytuł technika górnika. Wantuła nim debiutował w literaturze, był amatorem malarstwa i wszelkiego rodzaju grafiki. Pierwsze kroki w świecie literatury zaczął stawiać na początku lat 60 XX wieku. W 1961 roku uzyskał wyróżnienie za opowiadanie Rozdroże, które dostarczył na konkurs zorganizowany przez WRN i Oddział ZLP w Katowicach, a już rok później debiutował opowiadaniem Konflikt a łamach dwutygodnika „Poglądy”. Pierwszą książką był natomiast zbiór opowiadań Zawał wydany w 1963 roku. Od tego momentu aż do emerytury, na którą przeszedł w 1981 roku, pisanie łączył z pracą zawodową, nie chcąc unikać obowiązków związanych z profesją. To właśnie praca była najczęstszym tematem jego twórczości. Tłem tych powieści i opowiadań były kopalnie, kolonie robotnicze, osady i górnośląskie miasteczka, a wydarzenie odbywały się tuż po zakończeniu II wojny światowej i dwadzieścia-trzydzieści lat później. Wantuła od 1964 roku był członkiem Związku Literatów Polskich w Katowicach. W 1989 roku wyjechał do Niemiec, kończąc jednocześnie z twórczością literacką. 20 października 2005 roku zmarł w Pirmasens.

Wojaczek Rafał (1945-1971) – Urodził się 6 grudnia 1945 roku w Mikołowie i tam też podjął naukę. Pierwsze problemy pojawiły się w drugiej klasie liceum, kiedy Wojaczek popadł w konflikt z nauczycielami. Ostatecznie zdał maturę w Kędzierzynie-Koźlu w 1963 roku. Jesienią rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, które zdecydował się przerwać po pierwszym semestrze. W 1964 roku przeniósł się do Wrocławia, gdzie mieszkał do końca życia. To wtedy nasiliły się jego depresyjne nastroje i poczucie wyobcowania, które ostatecznie doprowadziły do samobójstwa. Po kilku pierwszych próbach samobójczych Wojaczek w 1965 roku poddał się badaniom w klinice psychiatrycznej. Tam poznał jedną z wielu kobiet, z którymi utrzymywał intymne kontakty. Wszedł z nią w związek małżeński i miał z nią dziecko, jednak małżeństwo to nie przetrwało nawet roku. Wrocław miał bardzo zły wpływ na samopoczucie poety, dlatego bardzo lubił podróżować. W trakcie tych podróży Wojaczek najczęściej pisał lub kończył swoje teksty, będąc z kolei na miejscu popadał w depresję i w coraz większą chorobę alkoholową. Debiutował na łamach czasopisma „Poezja” w 1965 roku – opublikowano wówczas siedem jego wierszy. Debiut książkowy, tom wierszy Sezon, pojawił się w 1969 roku. Był to jeden z dwóch tomów, które ukazały się jeszcze za życia autora. Wojaczek zmarł śmiercią samobójczą w nocy z 11 na 12 maja 1971 roku. Przeżywszy zaledwie 26 lat, miał bardzo bogaty żywot i jest uznawany za jednego z najistotniejszych poetów w literaturze polskiej XX wieku.

Zagajewski Adam (ur. 21 czerwca 1945 r.) – poeta, eseista, prozaik.

Urodził się we Lwowie w rodzinie Tadeusza i Ludwiki Zagajewskich, jego ojciec był inżynierem. W wyniku przesiedlania ludności polskiej po II wojnie światowej z terenów kresów wschodnich, jeszcze tego samego roku cała rodzina przeniosła się do Gliwic, gdzie Adam Zagajewski spędził dzieciństwo i wczesną młodość. Uczęszczał do V Liceum Ogólnokształcące w Gliwicach, a po maturze związał się z Krakowem, gdzie studiował psychologię i filozofię na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1967 r. debiutował wierszem Muzyka. Okres studiów w Krakowie to czas kontaktów z tamtejszym środowiskiem artystycznym. W 1968 roku wraz z Julianem Kornhauserem Adam Zagajewski stworzył grupę poetycką „Teraz”, która działała do 1975 roku. W 1972 r. wydał debiutancki tom wierszy Komunikat, a w 1975 roku powieść Ciepło, zimno. Okres studiów w Krakowie to czas kontaktów z tamtejszym środowiskiem artystycznym. Wraz z Julianem Kornhauserem wydał książkę programową pokolenia Nowej Fali – Świat nie przedstawiony. Do 1975 roku był zatrudniony w Instytucie Nauk Społecznych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie jako wykładowca filozofii, dzięki zdobytej w tym roku Nagrodzie Kościelskich, wyjechał do Włoch. W drugiej połowie lat 70. wyjechał również na dwa lata do Berlina. Po podpisaniu listy 59 został objęty zakazem druku. W okresie 1976-1980 zaangażował się we współpracę z niezależnym czasopismem „Zapis”. W 1978 roku był jednym z założycieli oraz wykładowców Towarzystwa Kursów Naukowych. W 1981 roku wyjechał do Paryża za swoją przyszłą żoną Mają Wodecką. W Paryżu nawiązał tam stałą współpracę z “Zeszytami Literackimi” oraz zaprzyjaźnił się z Józefem Czapskim. W 1988 roku został zaproszony przez poetę Edwarda Hirscha do USA. Przez kolejne lata przyjeżdżał do Huston, gdzie dawał wykłady, w tym czasie poznał i zaprzyjaźnił się z Czesławem Miłoszem oraz pisarką Susan Sontag. W 2002 roku powrócił z rodziną do Krakowa. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, do grudnia 2018 roku, kiedy wydano ostatni numer czasopisma wchodził również w skład redakcji “Zeszytów Literackich”. Spośród zdobytych przez niego nagród można wymienić m.in: Nagroda Fundacji im. Kościelskich (1975), Międzynarodową Nagrodę Vilenica (1996), Nagrodę Literacką Fundacji im. Konrada Adenauera (2002), Nagrodę im. Czesława Miłosza (2008), Europejską Nagrodę Poetycką (2010), Nagrodę im. Jana Parandowskiego przyznawaną przez Polski PEN Club (2015).

Zawadzki Aleksander (1899-1964) – generał, działacz komunistyczny, wicepremier, przewodniczący Rady Państwa PRL.

Aleksander Zawadzki urodził się 16 grudnia 1899 roku w Dąbrowie Górniczej. Był wychowywany głównie przez ojca Wawrzyńca. Matka Aleksandra Marianna Chojowska odeszła od rodziny ok. 1903 roku, zostawiając syna Aleksandra i córkę Wandę. Z powodu trudnej sytuacji rodzinnej i finansowej, Aleksander Zawadzki skończył edukację szkolną w wieku 13 lat. W 1913 roku rozpoczął pracę w fabryce łóżek metalowych w Będzinie. W 1915 roku wyjechał do Niemiec, gdzie podjął pracę jako robotnik rolny. Po powrocie do Polski jeszcze kilkukrotnie zmieniał miejsce zatrudnienia. Pracował głównie jako pracownik fizyczny, na terenie Zagłębia i Górnego Śląska, między innymi w kopalni „Paryż”, kopalni „Hohenzollern”, w hucie „Laura”. W listopadzie 1918 wrócił w rodzinne strony i zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego. Walczył do 1921 roku, kiedy to został zdemobilizowany. Był bardzo aktywnym działaczem komunistycznym od 1923 r. w KPP, za co w całym okresie międzywojennym niejednokrotnie odbywał karę pozbawienia wolności. W trakcie odsiadywania wyroków poznał wielu polskich komunistów, z Bolesławem Bierutem na czele. Na wolność wyszedł po wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej w 1939 roku. Wraz z żoną Stanisławą przeniósł się wówczas do Związku Radzieckiego uzyskując tamtejsze obywatelstwo. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej, został w sierpniu 1942 roku wcielony do batalionu budowlanego Armii Czerwonej. Miał swój aktywny udział w tworzeniu I Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. W 1943 roku, kiedy przebywał w Sielcach nad Oką, został zastępcą naczelnego dowódcy ds. polityczno-wychowawczych. W tym samym czasie objął funkcję przewodniczącego Centralnego Biura Komunistów Polskich. W 1944 roku awansował na stopień generała i został członkiem zarządu Polskiej Partii Robotniczej, oraz szefem Polskiego Sztabu Partyzanckiego. Był przewodniczącym tajnego Centralnego Biura Komunistów Polski przy Komitecie Centralnym WKP oraz członkiem Prezydium Zarządu Głównego Związku Patriotów Polskich. W latach 1945-1948 piastował urząd wojewody śląskiego. Od 1948 roku członek Biura Politycznego i Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wicepremier w latach 1949-1952 i przewodniczący Rady Państwa PRL w latach 1952-1964. Zmarł 7 sierpnia 1964 roku.

Ziętek Jerzy pseudonim „Jorg” – (1901-1985) – generał brygady Ludowego Wojska Polskiego, polityk, urzędnik państwowy, działacz społeczny, członek Komitetu Centralnego PZPR

Jerzy Ziętek urodził się 10 czerwca 1901 roku w Szobiszowicach, dzielnicy Gliwic. Pochodził z niezbyt zamożnej, katolickiej rodziny. Był synem Antoniego, maszynisty kolejowego i Marii z Urbanków. Jako młody człowiek był aktywnym działaczem kół i stowarzyszeń polskich działających głównie przy parafii św. Bartłomieja. Dlatego też, w 1920 roku został usunięty z Gimnazjum, do którego uczęszczał, za propolskie demonstracje i działalność narodową. Egzamin dojrzałości zdał w późniejszych latach przed oświatową komisją w Polskim Komisariacie Plebiscytowym w Bytomiu. Następnie ukończył kurs dla wyższych urzędników administracyjnych w Tarnowskich Górach i zdał egzamin. W okresie powstań śląskich i plebiscytu był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Jako urzędnik, bardzo szybko doczekał się zawodowego awansu. W 1928 roku był już Komisarycznym naczelnikiem Radzionkowa. W latach 1931-1935 był posłem na Sejm III kadencji. W 1937 roku objął stanowisko zastępcy sekretarza Zarządu Powiatowego Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZON) w Tarnowskich Górach. We wrześniu 1939 roku, po wybuchu II Wojny Światowej, wyjechał do Lwowa. Za granicami państwa polskiego przebywał do 1943 roku. W latach 1940-1943 pracował jako robotnik, między innymi przy budowie elektrowni w Rybińsku oraz przy budowie linii energetycznej na Kaukazie. 15 czerwca 1943 roku dostał powołanie do Wojska Polskiego, organizowanego przez prosowiecki Związek Patriotów Polskich. Bardzo szybko awansował ze stanowiska pisarza kompanii na oficera oświatowego, a następnie Zastępcę Dowódcy ds. Oświatowych 1 batalionu 6 pp. Po ukończeniu Szkoły Oficerów Polityczno-Wychowawczych został podporucznikiem, a w niecały rok później porucznikiem. We wrześniu 1944 roku został członkiem Krajowej Rady Narodowej, pod koniec roku zaś awansował do stopnia majora. W styczniu 1945 r., kiedy w Lublinie Aleksander Zawadzki objął stanowisko tzw. Pełnomocnika Rządu na Województwo Śląskie, Ziętek przebywał we Włocławku, skąd apelował o „przecięcie lokalnych wpływów AK i rządu Londyńskiego” i postulował natychmiastowe przesłanie do Włocławka delegata rządu i załogi milicji oraz wojska. W dniu 24 stycznia 1945 r. otrzymał przydział do grupy operacyjnej Zawadzkiego i 28 stycznia 1945 r. przekroczył próg Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Objął stanowisko p.o. wojewody śląskiego. W marcu 1945 r. okazało się jednak, że gen. Aleksander Zawadzki – wyższy stopniem i bardziej pewny ideowo, zachowa dla siebie stanowisko wojewody. Jerzy Ziętek otrzymał stanowisko pierwszego wicewojewody. Kiedy 9 czerwca 1945 r. powołano do istnienia tzw. Wydział Wykonawczy Wojewódzkiej Rady Narodowej został jego przewodniczącym. Uczestniczył aktywnie w budowaniu zrębów nowej administracji. Dzięki urzędom, które piastował, a mianowicie przewodniczącego prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach (1964–1973), Wojewody Śląskiego (1945),Wicewojewody śląskiego (1945–1950), Wojewody katowickiego (1973–1975), członka Rady Państwa (1963–1985, w tym od 1980 zastępcy przewodniczącego), dał się poznać jako dobry, sprawny administrator, dzięki czemu udało się przeforsować i doprowadzić do końca szereg inwestycji.. Jerzy Ziętek był inicjatorem budowy Wojewódzkiego Parku Kultury, kompleksu sanatoryjno-uzdrowiskowego Zawodzie, Górnośląskiego Centrum Rehabilitacji oraz hali widowiskowo-sportowej „Spodek”. W latach 1949-1985 był wiceprezesem Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. 3 maja 1971 roku został awansowany do stopnia generała brygady Ludowego Wojska Polskiego.W marcu 1972 r., po kolejnych „wyborach”, znów wszedł w skład Rady Państwa. W grudniu 1975 r. brał udział w VII Zjeździe PZPR i w dalszym ciągu pozostał członkiem KC PZPR. Po kolejnych „wyborach” do Sejmu w marcu 1976 r. pozostał w składzie Rady Państwa PRL. Cztery lata później, 2 kwietnia 1980 r. Sejm wybrał Ziętka zastępcą jej przewodniczącego. Ze względu na wiek i stan zdrowia rzadko jednak uczestniczył w obradach. Zmarł 20 listopada 1985 roku w Zabrzu. Spoczął na cmentarzu przy ulicy Francuskiej w Katowicach.

Zimerman Krystian (ur. 5 grudnia 1956 r.) – pianista i dyrygent.

Urodził się w Zabrzu, jego ojciec Marian Zimerman był inżynierem pracował w Zakładach Mechanicznych w Gliwicach, sam też grał na fortepianie, akordeonie i trąbce, dlatego swojego syna uczył gry na fortepianie, gdy Krystian Zimerman skończył pięć lat. Pierwsze występy dał w zakładzie pracy ojca oraz programie dla dzieci Telewizji Katowice. W wieku siedmiu lat został uczniem prof. Andrzeja Jasińskiego, pod jego opieką ukończył Państwową Szkołę Muzyczną I stopnia w Zabrzu (1975), Państwową Ogólnokształcącą Szkołę Muzyczną II stopnia im. Karola Szymanowskiego w Katowicach (1975) oraz Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Katowicach (1977). W 1973 roku zwyciężył w Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Ludwiga van Beethovena w Hradcu koło Opavy. Rok później wygrał Wojewódzki Konkurs Prokofiewowski w Katowicach i II Ogólnopolskie Przesłuchanie Pianistów w Warszawie. W 1975 roku jako najmłodszy uczestnik wziął udział w Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina, który wygrał zdobywając wszystkie najważniejsze nagrody. Od tej pory czekały na niego największe estrady świata oraz kontrakt z firmą płytową Deutsche Grammophon, z którą związany jest do dziś. W 1976 roku wyjechał do Paryża na zaproszenie Artura Rubinsteina. W 1977 roku wystąpił na Festiwalu w Salzburgu oraz w Londynie. W latach 80. wziął ślub w Poznaniu ze skrzypaczką Marią Drygajło. Od 1985 roku przyznaje nagrody na Konkursach Chopinowskich w Warszawie za najlepsze wykonanie sonaty. W 1988 roku Witold Lutosławski napisał i zadedykował mu swój jedyny Koncert fortepianowy. Premierowe wykonanie koncertu odbyło się na Festiwalu Muzycznym w Salzburgu w 1988 roku. Orkiestrą symfoniczną austriackiego radia dyrygował Witold Lutosławski, a wykonawcą był Krystian Zimerman. W 150-lecie śmierci Fryderyka Chopina stworzył Polska Orkiestra Festiwalowa, która podczas światowego tournée wykonywała koncerty fortepianowe Fryderyka Chopina (f-moll op. 21 i e-moll op.11). W 2009 roku w 100-lecie urodzin polskiej skrzypaczki i kompozytorki Grażyny Bacewicz przygotował trasę koncertową po Polsce. Repertuar Krystiana Zimermana obejmuje utwory Chopina, Bacha, Beethovena, Schuberta Liszta, Brahmsa, Griega, Bartóka, muzykę kameralną Francka, Szymanowskiego. Od 1977 roku Krystian Zimerman nie bierze honorariów za koncerty w Polsce, a dochód z biletów przeznacza na cele dobroczynne. Od lat mieszka z rodziną w Szwajcarii w Binningen pod Bazyleą, w której wykłada w konserwatorium od 1996 roku.

Wielokrotnie nagradzany m.in: tytułem najlepszego młodego muzyka roku przez Accademia Chigiana w Sienie (1985), nagrodą Fundacji Muzycznej Leonie Sonning w Kopenhadze (1994), orderem francuskiej Legii Honorowej oraz nagrodą MIDEM Classical Awards (2005), Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2010), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2013).

Autorzy:

Anna Kubica, Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach

Michał Garbacz, Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach

Biogramy

[kliknij nazwisko, aby przejść do biogramu]

O nas

1939-1945

1945-1980

1980-1990